2023
Mông Cổ, giữa Tín ngưỡng Tổ Tiên và mảnh đất Truyền giáo Công Giáo
Được đánh dấu bởi chủ nghĩa vô thần của nước Cộng hòa Nhân dân, vốn đã trở thành vệ tinh của Liên Xô vào năm 1924 và cho đến đầu những năm 1990 cũng như khi giành được độc lập, đất nước này trước hết kín múc tính tôn giáo từ di sản Phật giáo của mình. Phật giáo Mông Cổ thuộc trường phái Gelupa, đại diện cao nhất của trường phái này là Đức Đạt Lai Lạt Ma. Dựa trên di sản này, thậm chí còn có một nỗ lực nhằm kết hợp chủ nghĩa cộng sản với Phật giáo địa phương, nỗ lực này đã kết thúc trong thất bại và dẫn đến các cuộc thanh trừng và phá hủy các tu viện đáng kể. Ngay trước khi kỷ nguyên cộng sản ra đời, đất nước này thậm chí còn có thời gian ngắn là một nước thần quyền Phật giáo. Một dấu hiệu cho thấy sự lo sợ về sự quay trở lại của tôn giáo, Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ đã phải ngăn chặn sự hóa sinh của Đức Phật bằng một sắc lệnh.
Truyền thống Phật giáo
Tuy nhiên, Phật giáo sẽ vẫn còn ngấm ngầm trong những thập niên tiếp theo. Nhà nhân chủng học Grégory Delaplace, một chuyên gia về các vấn đề tôn giáo ở Mông Cổ, giải thích: “Mọi người lúc này hay lúc khác đều nhờ đến các tăng sĩ đang sống bí mật”. Từ những năm 1990, mảnh đất ươm mầm này đã tạo điều kiện cho sự hồi sinh ngoạn mục của Phật giáo trong nước. Các tu viện bị phá hủy trong các cuộc thanh trừng lấy cảm hứng từ chủ nghĩa Stalin vào những năm 1930 đã dần được xây dựng lại vào những năm 2000.
Truyền thống Phật giáo này quy định những mặt quan trọng trong đời sống xã hội Mông Cổ, với việc các tăng sĩ thường được mời đến dự đám tang, hỏi ý kiến về những thời điểm quan trọng trong cuộc sống hoặc để quan sát các vì sao cho Năm Mới.
Năm 1992, Mông Cổ được hưởng quyền tự do với tư cách là một quốc gia độc lập và thông qua hiến pháp mới đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng. Vatican đã gửi ba linh mục đầu tiên đến đất nước này, các thành viên của Tu hội Trái Tim Vô Nhiễm Đức Maria (CICM), một dòng được thành lập vào thế kỷ 19 bởi Théophile Verbist người Bỉ, người qua đời năm 1868 tại khu vực ngày nay là Nội Mông, nằm trên lãnh thổ Trung Quốc. Năm 1993, quốc gia Trung Á này và Tòa Thánh chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Chuyến viếng thăm của Đức Thánh Cha Phanxicô cũng đánh dấu kỷ niệm này.
Nhà thờ Mông Cổ đầu tiên được thánh hiến vào năm 1996, ngày nay là nhà thờ chánh tòa Thánh Phêrô và Phaolô ở Oulan-Bator, nơi Đức Thánh Cha Phanxicô sẽ gặp gỡ các nhà chức trách Công giáo và các tu sĩ hiện diện trong nước.
Ngày nay chỉ có 1.500 người, cộng đồng Công giáo nhỏ bé bao gồm một giám mục, 25 linh mục (trong đó có hai người Mông Cổ) và 33 nữ tu. Giáo hội địa phương này thể hiện trước hết qua công việc bác ái của mình. Việc loan báo Tin Mừng được thực hiện thông qua các công việc, với khả năng hội nhập văn hóa rất lớn. Grégory Delaplace giải thích: “Các nhà truyền giáo Công giáo ít chiêu dụ tín đồ hơn những người Tin Lành, và không dựa vào một truyền thống, vào sự hiện diện của người di cư địa phương như Chính Thống giáo, họ chủ yếu phục vụ người dân ở các khu dân cư bị ảnh hưởng đặc biệt bởi nghèo đói và không yêu cầu người dân phải thực hiện một sự thay đổi triệt để trong cuộc sống như từ bỏ rượu và thuốc lá“.
Với 53% theo đạo Phật, nhưng cũng bao gồm các nhóm thiểu số Hồi giáo và các Giáo hội Kitô khác, Mông Cổ ngày nay là một phòng thí nghiệm về đối thoại liên tôn mà Đức Thánh Cha đến gặp. Trong buổi đọc Kinh Truyền Tin ngày 27 /8/2023, Đức Thánh Cha Phanxicô cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của cuộc gặp gỡ này.
Phủ doãn Tông Tòa Oulan-Bator, Đức Hồng Y Giorgio Marengo, người đã đến đất nước này 20 năm trước, hài lòng với chất lượng của cuộc đối thoại này. Ban đầu khá hiếm, giờ đây các cuộc gặp gỡ liên tôn diễn ra hai tháng một lần. Ngài nói : “Giáo hội thấy cần thiết, trong tình thế tuyệt đối cần có mối quan hệ với các tín hữu thuộc các truyền thống tôn giáo khác.”
Sự trở lại của đạo Saman
Trong bối cảnh tôn giáo ở Đông Á, một yếu tố khác cuối cùng cũng rất cần thiết ở Mông Cổ, đó là đạo Saman. Nhà nhân chủng học nói tiếp: “Người dân rất nhiệt tình với ý tưởng kết nối lại với những truyền thống được coi là đã mất nhưng cần thiết cho sự thịnh vượng của Mông Cổ”. Đạo Saman ngày nay dường như là trung tâm của các vấn đề ở Mông Cổ, một đất nước đang mở cửa với thế giới nhưng lại lo lắng về việc mất đi cội nguồn của mình.
Grégory Delaplace giải thích: “Đối với nhiều người Mông Cổ, cần phải quay trở lại với đạo Saman và với sự gần gũi với cảnh quan, với các yếu tố, thiên nhiên để có thể lấy lại vị trí của họ như một người chinh phục trong lĩnh vực địa chính trị đương đại. Theo họ, Phật giáo là một tôn giáo áp bức, không phải là tôn giáo của Mông Cổ, của Thành Cát Tư Hãn, đó không phải là tôn giáo đã cho phép chinh phục một nửa hành tinh”.
Mông Cổ vẫn là vùng đất tự hào về cội nguồn của mình, vốn thừa kế đế chế của các Khả Hãn, nhưng qua nhiều thế kỷ đã tìm cách kết hợp các truyền thống tôn giáo khác nhau. Học giả Marie Favreau viết trong cuốn sách La Horde, comment les Mongols ont changé le monde (Perrin, 2023): “Chính những người theo Hồi giáo, Kitô giáo và Phật giáo vẫn tiếp tục cử hành các nghi lễ của thảo nguyên để tôn vinh tổ tiên, Thành Cát Tư Hãn và con cháu của ông”.
Chuyển ngữ: Tý Linh
Theo nhật báo Vatican News (31.08.2023)
Nguồn: xuanbichvietnam.net (31.08.2023)
2023
Ý cầu nguyện của ĐTC trong tháng 9: Cầu cho những người đang sống bên lề xã hội
Trong video ý cầu nguyện tháng 9, được công bố ngày 29/8/2023, Đức Thánh Cha mời gọi mọi người cầu nguyện và hỗ trợ những người sống bên lề xã hội.
Đức Thánh Cha mời gọi: “Chúng ta hãy cầu nguyện cho những người sống ở bên lề xã hội trong những điều kiện sống không xứng với con người, để họ không bị các tổ chức bỏ rơi và không bao giờ bị loại ra ngoài”.
Sự thờ ơ, hậu quả của nền văn hóa vứt bỏ
Trong video ý cầu nguyện được Mạng lưới Cầu nguyện Toàn cầu của Giáo hoàng thực hiện, Đức Thánh Cha đã suy tư về sự thờ ơ mà nhiều người bị gạt ra ngoài lề xã hội phải chịu đựng.
Đức Thánh Cha than thở: “Một người vô gia cư chết trên đường phố sẽ không bao giờ xuất hiện trong những câu chuyện hàng đầu trên công cụ tìm kiếm hoặc các bản tin”, và tự hỏi làm sao xã hội của chúng ta lại có thể đạt đến mức độ thờ ơ như vậy. Ngài cho rằng sự thờ ơ này là xuất phát từ một “nền văn hóa vứt bỏ trong đó hàng triệu người nam nữ chẳng có giá trị gì so với của cải kinh tế.”
Do đó, Đức Thánh Cha kêu gọi mọi người chú ý đến những người phải đối mặt với tình trạng bị gạt ra ngoài lề xã hội, ngay cả khi đó là kết quả của “nghèo đói, nghiện ngập, bệnh tâm thần hoặc khuyết tật”. Ngài mời gọi: “Chúng ta hãy tập trung vào việc chấp nhận họ, chào đón tất cả những người cần được đón nhận”.
Nền văn hóa chào đón
Để chống lại sự thờ ơ này, Đức Thánh Cha đề cao một “nền văn hóa chào đón, cung cấp chỗ ở, mái nhà, trao tặng tình yêu, mang lại sự ấm áp cho con người”. Và ngài kết luận với lời mời mọi Kitô hữu cầu nguyện cho những người “ở bên lề xã hội đang sống trong điều kiện sống không xứng với con người”.
Theo Liên Hiệp Quốc, hơn 10% dân số toàn cầu, tương đương 700 triệu người, sống trong tình trạng nghèo đói cùng cực. 1,6 tỷ người khác sống trong điều kiện sống không đầy đủ, ngay cả ở các quốc gia phát triển.
Tổ chức Y tế Thế giới tiết lộ rằng cứ 8 người thì có 1 người bị “rối loạn tâm thần” và 16% dân số thế giới sống trong tình trạng “khuyết tật nghiêm trọng”.
(CSR_3237_2023)
Theo Vatican News (31/8/2023)
2023
“Mẹ Thiên quốc” của tín hữu Mông Cổ – tượng Đức Mẹ được nhặt từ bãi rác
Trong chuyến viếng thăm Mông Cổ từ 1-4/9/2023 Đức Thánh Cha sẽ làm phép một tượng Đức Mẹ được ngài đặt tên là “Mẹ Thiên quốc”, một tượng nhỏ được một phụ nữ Phật giáo phát hiện một cách kỳ diệu tại một bãi rác ở khu vực phía bắc của Mông Cổ.
Tìm thấy bức tượng
Cha Anrê Nguyễn Tín, dòng Don Bosco, chánh xứ giáo xứ Đức Mẹ Phù hộ các Tín hữu ở thành phố Darkhan, chia sẻ với hãng tin CNA rằng người phụ nữ tìm thấy bức tượng không thể nhớ chính xác năm bà phát hiện ra pho tượng. Tuy nhiên, bà khẳng định việc này xảy ra ngay cả trước khi những nhà truyền giáo đến Darkhan cách đây 18 năm.
Người dân Darkhan đã từng thu thập vật liệu có thể tái chế như nhựa và kim loại để kiếm sống. Một ngày nọ, một phụ nữ tên là Tsetsegee, người đã nhiều năm nhặt rác ở các bãi rác, khi đang sàng lọc đống rác, tình cờ thấy một bức tượng được giấu cẩn thận trong áo quần. Những người xung quanh bà Tsetsegee không muốn giữ bức tượng. Bị thu hút bởi vẻ đẹp của bức tượng, bà Tsetsegee quyết định mang tượng về nhà. Khi một số Nữ tu Thừa sai Bác ái đến thăm gia đình, bà Tsetsegee mới thuật lại câu chuyện và quyết định dâng bức tượng cho Giáo xứ Đức Mẹ Phù hộ các Tín hữu.
Ban đầu, tượng được giữ ở văn phòng giáo xứ. Sau đó Đức Hồng y Giorgio Marengo, Phủ doãn tông tòa của Ulaanbaatar, đã nghe về câu chuyện của bức tượng và vào ngày 8/12/2022, Đức Hồng Y đã tôn kính bức tượng trong Nhà thờ Chính tòa kính hai Thánh Phêrô và Phaolô ở Ulaanbaatar và thánh hiến Mông Cổ cho Đức Trinh Nữ Maria.
Vài tháng sau, Đức Hồng y Marengo đã đến thăm bà Tsetsegee ở Darkhan. Khi đó bà rất yếu, như sắp chết, và bày tỏ: “Nếu bây giờ tôi còn sống thì đó là nhờ có Bà đó.” Bà xin được rửa tội vì cảm thấy có mối liên kết sâu sắc với “Bà đó”, người mà bà đã từng tìm thấy ở một bãi rác.
Đức Mẹ xuất hiện ở nơi khiêm nhường, nghèo hèn
Theo cha Tín, khám phá này có thể là dấu chỉ cho thấy rằng Đức Mẹ đã hiện diện ở Mông Cổ để chuẩn bị cho các nhà truyền giáo. Cha nói: “Mẹ xuất hiện ở những nơi khiêm nhường nhất và nghèo khó nhất, điều này có thể biểu thị mong muốn của Mẹ muốn chúng ta chăm sóc cho những người nghèo nhất giữa chúng ta.”
Đức Hồng y Giorgio Marengo giải thích rằng vào tháng 1, ngài đã trình với Đức Thánh Cha nhiều danh hiệu khác nhau mà các tín hữu Mông Cổ đã chọn cho tượng Đức Mẹ. Đức Thánh Cha đã chọn tước hiệu “Mẹ Thiên quốc”, một danh hiệu phù hợp nhất, thừa nhận tầm quan trọng của thiên đàng trong văn hóa Mông Cổ.
Vào thời điểm tượng Đức Mẹ được tìm thấy, cộng đoàn Công giáo Mông Cổ chỉ có một ít người; vào năm 1995 chỉ có 14 người. Tuy nhiên, hiện tại cộng đoàn đã tăng lên khoảng 1.500 người, tại 8 giáo xứ.
Như một minh chứng cho lòng sùng kính ngày càng tăng đối với Đức Trinh Nữ Maria và đức tin ngày càng sâu sắc của cộng đoàn, Đức Hồng y Marengo đã tuyên bố năm 2023 là Năm Thánh Mẫu.
(CNA 31/08/2023)
Theo Hồng Thủy – Vatican News (01/9/2023)
2023
Tường thuật chuyến viếng thăm Mông Cổ của ĐTC
Tường thuật chuyến viếng thăm Mông Cổ của ĐTC
Tại sân bay chính của thành Roma, Đức Thánh cha đã được ông Tổng giám đốc điều hành hãng máy bay ITA Airways chào tiễn biệt trước khi ngài lên máy bay.
Trên máy bay
Cùng đi trên máy bay với Đức Thánh cha có khoảng 70 ký giả quốc tế. Như thường lệ, sau khi máy bay cất cánh, Đức Thánh cha đến chào thăm và cám ơn họ, cầu chúc họ làm việc tốt đẹp trong chuyến đi này. Ngài nói: “Đi Mông Cổ, tức là đi gặp một dân tộc ít người trong một quốc gia rộng lớn. Mông Cổ dường như bao la, một dân tộc tuy ít về con số, nhưng lớn về văn hóa. Tôi nghĩ thật là hữu ích cho chúng ta khi hiểu sự yên tĩnh này, điều này giúp chúng ta hiểu với cảm thức của chúng ta”.
Trong khi chào thăm các ký giả, Đức Thánh cha cũng cho biết đã được thông báo về tin đang gây xôn xao trong dư luận ở Ý: 5 công nhân hỏa xa đã bị xe lửa chạy 100 cây số trên giờ đâm vào, trong đêm 30 tháng Tám vừa qua, trong lúc họ làm việc, sửa chữa đường sắt ở nhà ga Brandizzo bắc Ý. Ngài nói: “Tôi đã nghe tin ấy. Những tai nạn trong lúc làm việc là một tai ương và là một bất công, luôn do sự thiếu cẩn trọng. Các công nhân là thánh thiêng”.
Trên chuyến bay dài chín tiếng rưỡi, khi đi vào không phận của 11 quốc gia, như thông lệ, Đức Thánh cha đã cho gửi điện tín tới các vị quốc trưởng liên hệ để chào thăm. Đặc biệt, khi vào không phận Trung Quốc là nước cuối cùng khi vào Mông Cổ, Đức Thánh cha viết cho Chủ tịch Tập Cận Bình rằng: “Tôi gửi những lời chúc mừng tốt đẹp đến Chủ tịch và nhân dân Trung Quốc, trong khi tôi bay qua không phận quốc gia của Chủ tịch trên đường tới Mông Cổ. Tôi đoan hứa cầu nguyện cho an sinh của quốc gia. Tôi khẩn cầu phúc lành của Thiên Chúa về sự hiệp nhất và an bình trên Chủ tịch và toàn dân”.
Đón tiếp Đức Thánh cha tại phi trường Ulanbator
Sau khi vượt qua gần 8.300 cây số, máy bay chở Đức Thánh cha đã đáp xuống phi trường Thành Cát Tư Hãn (Chinggis Khaan) của thủ đô Ulanbator, lúc 10 giờ sáng thứ Sáu, ngày 01 tháng Chín, giờ địa phương, tức là gần 4 giờ sáng giờ Roma.
Lễ nghi đón Đức Thánh cha tại Phi trường đơn sơ, trong khi chờ đợi buổi tiếp đón chính thức và long trọng sáng ngày hôm sau, tại khu vực phủ Tổng thống Mông Cổ.
Đức Thánh cha đã dùng thang máy từ trên máy bay và ngồi xe lăn, đến trước hàng quân danh dự. Tại đây, một thiếu nữ Mông Cổ tặng một chén Yogurt, sữa chua khô theo kiểu địa phương, và một giải khăn màu xanh lam, trước khi bà Bộ trưởng Ngoại giao Batmunkh Battsetseg trong áo dài màu hồng đậm, đến chào ngài và cùng tiến qua hai hàng của quân danh dự.
Trong số những vị ra đón Đức Thánh cha tại phi trường, có Đức Hồng y Giorgio Marengo, Phủ doãn Tông tòa Ulanbator, Đức ông Fernando Duarte Barros Reis, người Brazil, Đại biện tòa Sứ thần Tòa Thánh ở Hàn Quốc và Mông Cổ, vì Đức Tổng giám mục Alfred Xuereb, người Malta, đã mãn nhiệm và chưa có người thay thế. Người ta cũng thấy một vài giám mục Việt Nam.
Đức Thánh cha và bà Ngoại trưởng Mông Cổ đã có một cuộc hội kiến ngắn tại Phòng khánh tiết của phi trường.
Đức Thánh cha về Tòa Phủ doãn
Từ phi trường, Đức Thánh cha đã đi 50 cây số để tiến về trung tâm thủ đô Ulanbator, thành phố hiện có hơn một triệu 452.000 dân cư, chiếm hơn 40% dân số toàn quốc Mông Cổ. Thủ đô ở cao độ 1.350 mét dưới chân núi Bogd Khan Uul. Đây là trung tâm chính trị, văn hóa, công nghệ và tài chánh của quốc gia.
Ulanbator được thành lập năm 1639 như trung tâm của Phật giáo Mông Cổ du mục. Sau 28 lần di chuyển địa điểm, sau cùng vào năm 1778, trung tâm này trở thành cố định tại đây. Trong tư cách là trụ sở của Phật sống Bogd Khan (Bác Cách Đức), vị thứ ba của Phật giáo Tây Tạng, sau Đức Đạtlai Lạtma và Ban thiền Lạtma, Ulanbator được coi là “thành thánh” đối với người Mông Cổ.
Hồi đầu thế kỷ XIX, thành này có tới hơn 100 ngôi chùa và tu viện Phật giáo, nhưng dưới thời bị cộng sản Liên Xô của Staline chiếm đóng hồi năm 1937, nhiều chùa chiền và tu viện bị phá hủy. Ngôi chùa Gandan Khiid là chùa chính hiện nay trong thành phố được dựng lên hồi năm 1838 và có hơn 600 tăng sĩ.
Về phía Công giáo, có nhà thờ chính tòa thánh Phêrô và Phaolô, nhà thờ thánh Maria, nhà thờ Chúa Chiên Lành, nhà thờ thánh Sophia và sau cùng là nhà thờ Thánh Gia.
Do vị trí địa lý, Ulanbator là thủ đô lạnh nhất thế giới, mùa hè ngắn ngủi, trong khi mùa đông giá lạnh và dài, với nhiệt độ có thể xuống tới âm 30 độ C.
Từ phi trường, Đức Thánh cha đến Tòa phủ doãn của Đức Hồng y Giorgio Marengo ở mạn nam thành phố, thuộc quận Khan Uul, một trong những khu công nghệ chính của Ulanbator.
Phủ doãn này mới được thành lập năm 2002, bao trùm toàn thể lãnh thổ của Mông Cổ, tức là rộng gấp năm lần nước Việt Nam, nhưng chỉ có gần 1.400 tín hữu Công giáo, với tám giáo xứ, sáu linh mục giáo phận, trong đó có một vị chịu chức năm ngoái; 19 linh mục dòng và 6 chủng sinh, 33 nữ tu và 35 giáo lý viên. Năm ngoái, có 35 người được rửa tội tại Mông Cổ.
Khi đến nơi, Đức Thánh cha đã được Đức Hồng y và một số người cao niên cũng như các trẻ em trong y phục cổ truyền đón tiếp. Các em bé cũng tặng hoa cho ngài.
Do sự thay đổi múi giờ và việc di chuyển dài trên máy bay, nên Đức Thánh cha dành ngày đầu tiên ở Mông Cổ để nghỉ ngơi và chỉ chính thức hoạt động từ ngày hôm sau, 02 tháng Chín.
Chương trình hoạt động của Đức Thánh cha trong ngày 02 tháng Chín
Thứ Bảy, ngày 02 tháng Chín, Đức Thánh cha Phanxicô có hai hoạt động chính: ban sáng, ngài đến Quảng trường trung ương Sukhbaatar, ở trung tâm thành phố, và sẽ được Tổng thống Khurelsukh tiếp đón, với nghi thức long trọng lúc 9 giờ, rồi ngài đến Phủ Tổng thống để hội kiến riêng, trước khi gặp gỡ chính quyền, đại diện các tầng lớp xã hội và ngoại giao đoàn lúc 10 giờ. Sau đó ngài cũng gặp Chủ tịch Quốc hội và Thủ tướng Mông Cổ.
Sau các cuộc gặp gỡ đó với chính quyền, ban chiều cùng ngày, lúc 4 giờ, Đức Thánh cha sẽ đến nhà thờ chính tòa thánh Phêrô và Phaolô, để gặp các giám mục, linh mục, tu sĩ nam nữ và các nhân viên mục vụ.
Tác giả: G. Trần Đức Anh, O.P. | RVA