2020
Tân Hồng Y Raniero Cantalamessa xin Đức Thánh Cha miễn việc tấn phong Giám Mục cho ngài
Trong thánh lễ tưởng niệm cuộc thương khó Chúa Kitô vào các ngày Thứ Sáu Tuần Thánh tại Đền Thờ Thánh Phêrô, chúng ta thường thấy một vị linh mục giảng trước sự hiện diện của Đức Thánh Cha, giáo triều Rôma, cùng các tín hữu. Vị linh mục ấy là Cha Raniero Cantalamessa, giảng thuyết viên Phủ Giáo Hoàng.
Trong hơn 60 năm, Cha Raniero Cantalamessa đã rao giảng Lời Chúa với tư cách là một linh mục – và Ngài có kế hoạch sẽ tiếp tục làm như vậy, ngay cả sau khi ngài nhận chiếc mũ đỏ Hồng Y vào ngày thứ Bẩy 28 tháng 11.
“ Sự phục vụ duy nhất của tôi đối với Giáo hội là công bố Lời Chúa, vì vậy tôi tin rằng việc tôi được bổ nhiệm làm Hồng Y là một sự công nhận tầm quan trọng thiết yếu của Lời Chúa đối với Giáo hội, hơn là sự công nhận con người của tôi,” vị linh mục dòng Phanxicô Capuchin nói với Thông tấn xã Catholic News, gọi tắt là CNA, hôm 19 tháng 11.
Vị Tân Hồng Y 86 tuổi sẽ là một trong 13 vị Tân Hồng Y được Đức Thánh Cha Phanxicô tấn phong trong một công nghị vào ngày 28 tháng 11. Theo thông lệ, một linh mục phải được tấn phong giám mục trước khi nhận chiếc mũ đỏ, Cha Cantalamessa đã xin Đức Giáo Hoàng Phanxicô cho phép vẫn đơn giản là “một linh mục”.
Vì đã hơn 80 tuổi, Đức Tân Hồng Y Cantalamessa, người đã từng đưa ra các bài giảng trước các mật nghị bầu Giáo Hoàng năm 2005 và 2013, sẽ không tự mình bỏ phiếu trong mật nghị tương lai.
Việc được chọn vào Hồng Y Đoàn được coi là một vinh dự và sự công nhận cho sự phục vụ trung thành của ngài trong hơn 41 năm với tư cách là Giảng Thuyết Viên Phủ Giáo Hoàng.
Đức Tân Hồng Y đã từng giảng trước 3 vị Giáo Hoàng, Nữ hoàng Elizabeth II, nhiều giám mục và Hồng Y, cùng vô số giáo dân và các tu sĩ. Ngài cho biết sẽ tiếp tục chừng nào Chúa cho phép.
Khi không ở Rôma, và những khi không thuyết giảng, ngài sống trong Tu viện ẩn tu Tình yêu Thương xót ở Cittaducale, Ý. Đức Tân Hồng Y nói trong một cuộc phỏng vấn, qua email với CNA từ tu viện này, rằng việc loan báo đức tin luôn đòi hỏi một điều là Chúa Thánh Thần.
“Vì thế, nhu cầu của mỗi sứ giả là phải nuôi dưỡng một sự cởi mở lớn đối với Chúa Thánh Linh. Chỉ như thế, chúng ta mới có thể thoát khỏi lý trí của con người, vốn luôn cố gắng khai thác Lời Chúa cho các mục đích ngẫu nhiên, cá nhân hoặc tập thể”.
Lời khuyên của ngài là để rao giảng tốt chúng ta hãy bắt đầu bằng cách quỳ gối và hỏi Chúa rằng những lời Ngài muốn làm vang dội cho dân Ngài là những gì.
Khi được hỏi về yêu cầu xin được miễn không tấn phong giám mục trước khi được phong Hồng Y, Cha Cantalamessa cho biết:
“Vâng, tôi đã xin Đức Thánh Cha cho phép miễn tấn phong giám mục theo quy định của giáo luật dành cho những người được tấn phong Hồng Y. Có hai lý do. Giám mục, như chính danh xưng này, chỉ định sứ vụ của người chịu trách nhiệm trông coi và nuôi dưỡng một phần đàn chiên của Chúa Kitô. Bây giờ, trong trường hợp của tôi, tôi không có trách nhiệm mục vụ, vì vậy chức danh giám mục sẽ là một chức danh không có dịch vụ tương ứng mà danh xưng này ngụ ý. Thứ hai, tôi muốn vẫn là một tu sĩ Capuchin, theo thói quen và phần đời còn lại. Sự thánh hiến giám mục, e rằng một cách hợp pháp, sẽ đặt tôi ra ngoài dòng.
Đã có một số tiền lệ cho quyết định của tôi. Một số tu sĩ trên 80 tuổi, đã được tấn phong Hồng Y với tước hiệu danh dự giống như tôi, đã yêu cầu và được phê chuẩn miễn tấn phong giám mục, tôi nghĩ vì những lý do tương tự như của tôi”.
[Các vị Cha Cantalamessa đề cập đến bao gồm các Hồng Y Henri De Lubac, Paolo Dezza, Roberto Tucci, Tomáš Špidlík, Albert Vanhoye, Urbano Navarrete Cortés, Karl Josef Becker]. Đặng Tự Do
2020
Chủ thuyết Kinh tế của Đức Phanxicô: “Kinh tế + Tình huynh đệ x Phát triển = Tương lai”
Chủ thuyết Kinh tế của Đức Phanxicô: “Kinh tế + Tình huynh đệ x Phát triển = Tương lai”
Cuộc Hội thoại “Chủ thuyết Kinh tế của Đức Phanxicô” kéo dài ba ngày, bắt đầu vào thứ Năm ngày 19 tháng 11 với sự chào đón sự hiện diện của nhiều nhân viên của Thánh Bộ Thúc đẩy Phát triển Con người Toàn diện và các cơ quan dân sự và tôn giáo tụ về Assisi, như là trung tâm kết tụ mọi sáng kiến toàn cầu.
Hơn 2000 “người đang tạo ra những thay đổi” từ khắp nơi trên thế giới đang tham gia cuộc Hội thoại “Chủ thuyết Kinh tế của Đức Phanxicô” kéo dài ba ngày diễn ra cho đến hết ngày thứ Bảy ngày 21 tháng 11.
Một cuộc hội thảo trực tuyến, kết nối nhiều tham dự viên, được khai mạc vào chiều thứ Năm (19/11/2020), tại thành phố Assisi, như là trung tâm thu hút và cung cấp nguồn cảm hứng, tinh thần nghĩa huynh và tình cảm phổ quát, cũng như nhiều ý kiến đề ra những nền tảng cho một “Chủ thuyết Kinh tế của Đức Phanxicô”.
Những người được cho là “những người đang kiến tạo ra những thay đổi toàn cầu” là các nhà kinh tế trẻ, doanh nhân và phụ nữ đề ra các mô hình đáp ứng lại những lời hướng dẫn của ĐTC cho các nhà đạo đức học và các chuyên gia kinh tế và khoa học xã hội, nhằm lôi cuốn các thế hệ trẻ tương lai nhập cuộc…
Với “Chủ thuyết Kinh tế của Đức Phanxicô”: “Chúng ta hãy cùng nhau xây dựng thế giới ngày mai, nơi không một ai bị loại ra ngoài lề cuộc sống…”
Và trong suốt buổi các buổi Hội thảo, những người trẻ cũng như trưởng thành, từ khắp các châu lục khác nhau, đã liên kết với nhau để lắng nghe những chia sẻ, những kinh nghiệm và những tư duy của nhau. Phiên họp kéo dài 4 giờ rất căng thẳng được xen kẽ bằng những đoạn video, những bài nhạc, kịch nghệ và những hình ảnh ngoạn mục về thành phố Assisi đầy nghệ thuật, cảnh trí thiên nhiên và trung tâm điểm của niềm tin.
Một sự chào đón nồng nhiệt
Người mở đầu cuộc Hội thảo là Đức Cha Domenico Sorrentino, Tổng Giám mục của Tổng giáo phận Assisi, với những lời chào mừng nồng nhiệt như Đức cha nói: Cho dù coronavirus có thể làm đảo lộn những dự tính – đảo lộn những toan tính “gặp gỡ thể lý” sang một thế giới ảo – nhưng chắc chắn nó không thể làm giảm lòng nhiệt thành và dấn thân của chúng ta!
Đức cha nói bằng tiếng Anh: Ngài cảm ơn các bạn trẻ hiện diện tại đây; Ngài cảm ơn Đức Thánh Cha Phanxicô về sự hiện diện trực tuyến và sự hướng dẫn của ngài; và Đức cha cũng cảm tạ Thánh Phanxicô, vì chính thánh nhân là “tác nhân của sự thay đổi” là “nhà kinh tế học”, người đã chuyển hướng những xu chiều bất công và “đón nhận những người phung cùi” là những người nghèo hèn bị gạt ra lề xã hội vào trọng tâm cho việc tông đồ của thánh nhân.
Đức Hồng Y Peter Turkson, Tổng trưởng Thánh Bộ Ngoại giao của Tòa Thánh Vatican, đặc trách về sự phát triển toàn diện con người, cũng chào mừng các tham dự viên trong bối cảnh đại dịch, đã loại trừ được những những lời trọng vọng dành cho các yếu nhân và coi mọi người bình đẳng như nhau hơn.
Nhắc lại lời mời của Đức Thánh Cha Phanxicô để đưa ra các mô hình kinh tế công bằng hơn, “đầu tư vào con người, tôn trọng sự sáng tạo” và đoàn kết toàn cầu, Đức Hồng Y Turkson nói: “bạn tìm cách hỗ trợ Đức Thánh Cha Phanxicô, Giáo hội và thế giới càng ngày càng tốt hơn, khởi phát một nền kinh tế toàn cầu, bền vững, giúp anh chị em chúng ta cùng nhau chung sống trong ngôi nhà chung của chúng ta”.
Ngài suy tư trên khả năng của các mô hình kinh tế mới và bình đẳng, “không nhằm mục đích phục vụ một số ít mà mang lại lợi ích cho tất cả”, và ngài cảm ơn những người hiện diện đã cố gắng thiết lập các tiến trình thay đổi tận căn những “quan niệm của các nền kinh tế và hoạt động kinh doanh như là những ơn gọi cao quý” hướng tới việc sản sinh ra những cải thiện cho thế giới và nhằm phục vụ nhân loại.
ĐHY nhấn mạnh rằng Thánh bộ mà ngài đứng đầu, cùng làm việc với những người nam nữ thiện chí, những người cố gắng tạo ra “những công ty tốt” và “những công việc tốt” nhằm theo đuổi lợi ích chung, và cam kết luôn “đồng hành” và được soi dẫn bằng những “hướng dẫn đạo đức”.
“Được truyền cảm từ thánh Phanxicô Assisi, qua cái nhìn chúng ta hướng về Chúa Giêsu và dưới sự lãnh đạo của Đức Thánh Cha Phanxicô,” Đức Hồng Y nói thêm, “các bạn, những người trẻ có đức tin và thiện chí, có thể triển khai một biểu hiện cao quý của tình yêu xã hội bằng cách tạo ra một nền kinh tế mới điều đó chắc chắn sẽ mang lại một sự giàu có phong phú.”
ĐHY kết luận “Cảm ơn các bạn: – vì đã mang ánh sáng vào một thế giới tăm tối của chúng ta, – vì đã mang tình yêu thương vào những thời điểm thờ ơ vô cảm đầy thử thách này, – vì đã mang lại hy vọng cho nhiều người đang tuyệt vọng! – vì đã mang lại niềm tin cho một nền kinh tế mới ươm đầy tình bạn, – và vì đã mang lại sự hòa thuận của những người con cái của thiên Chúa.
Thị trưởng thành phố Assisi, bà Stefania Proietti, cũng chào mừng các tham dự viên bằng tiếng Anh, bà nói: “tình huynh đệ và chủ nghĩa nhân văn phải là động lực cho một nền kinh tế bền vững”.
Cuối cùng là bài phát biểu đầy xúc động của cô chủ tịch viện Thiên thần (Istituto Serafico) ở Assisi, nơi dành cho các trẻ em khuyết tật, phát biểu: “Đức Thánh Cha Phanxicô đã trao cho các bạn trách nhiệm và niềm tin để chăm sóc cho anh chị em chúng ta và cho ngôi nhà chung của chúng ta,” Cô Francesca Di Maolo lưu ý rằng đại dịch đã không làm ngăn cản “Chủ thuyết Kinh tế của Đức Phanxicô” đã và đang tạo ra những phản ứng dây chuyền.
Ở Assisi, cô nói, một phương trình mới được dựng xây là: “Kinh tế (cộng với) + Tình huynh đệ (nhân với) x sự Phát triển (sẽ thành) = Tương lai”… Thanh Quảng sdb
2020
Trái đất có thể khóc không?
Trái đất có cảm thấy đau không? Nó có thể rên rỉ và khóc với Chúa không? Trái đất có thể nguyền rủa chúng ta vì tội ác của chúng ta không?
Có thể có, và không phải chỉ các nhà sinh thái học, đạo đức học và Đức Phanxicô nói, cả Kinh thánh dường như cũng đã nói vậy.
Có một số đoạn thể hiện rất rõ điều này trong trao đổi giữa ông Ca-in và Chúa, sau khi Ca-in giết em trai A-ben của mình. Khi Chúa hỏi Ca-in em trai đâu, Ca-in trả lời không biết và nói “con là người giữ em con hay sao?”. Nhưng Chúa nói với ông: “Từ dưới đất, tiếng máu của em ngươi đang kêu lên Ta! Giờ đây ngươi bị nguyền rủa bởi chính đất đã từng há miệng hút lấy máu em ngươi, do tay ngươi đổ ra. Ngươi có canh tác đất đai, nó cũng không còn cho ngươi hoa màu của nó nữa. Máu của em ngươi đã kêu lên với Ta từ mặt đất.”
Máu của em ngươi đã kêu lên với Ta từ mặt đất… và từ nay mặt đất sẽ nguyền rủa ngươi! Đây là một ẩn dụ hay một sự thật theo nghĩa đen? Mặt đất trên đó chúng ta đi, cày bừa, gieo hạt, làm xa lộ, làm bãi đậu xe, và gọi “Mẹ Trái đất” chỉ là một chất liệu vô tri, vô hồn, không nói nên lời, hoàn toàn miễn nhiễm với đau khổ và đau đớn mà con người và các sinh vật mẫn cảm khác cảm nhận, thậm chí cả với bạo lực mà đôi khi chúng ta gây ra cho mặt đất sao? Trái đất có thể kêu lên với Chúa trong thất vọng và đau đớn không? Nó có thể nguyền rủa chúng ta không?
Một quyển sách đầy khiêu khích gần đây của tác giả Mark L. Wallace có tựa đề Khi Chúa là một Con chim – Kitô giáo, Thuyết vật linh và Tái hân hoan của Lời (When God was a Bird – Christianity, Animism, and the Re-Enchantment of the Word) nói rằng, đúng, thế giới có thể và thực sự cảm thấy đau đớn và nó có thể và sẽ nguyền rủa chúng ta vì chúng ta gây ra nỗi đau đó. Theo tác giả Wallace, những gì Chúa nói với ông Ca-in về việc trái đất đang khóc vì bị đẫm máu thì hơn cả một ẩn dụ, một lời dạy thiêng liêng. Nó cũng thể hiện một chân lý bản thể học ở chỗ có mối liên hệ nhân quả thực sự giữa suy thoái đạo đức và suy thoái sinh thái. Chúng ta không phải là những người duy nhất gánh chịu hậu quả của tội lỗi, trái đất cũng bị.
Đây là cách Wallace giải thích: “Trái đất không phải là vật ngu xuẩn, một vật thể vô tri vô giác không có khả năng cảm nhận và tình cảm, mà là một sinh vật có khí chất và dễ bị tổn thương, chịu sự mất mát khủng khiếp và thảm khốc sau cái chết của A-ben. Trái tim tan vỡ, miệng kêu lên, trong hình ảnh kinh hoàng của bài viết, Trái đất “nuốt lọng” các bụm máu của A-ben… Vang lên từ mặt đất nhuốm đỏ, tiếng kêu của A-ben không chỉ nói rằng Ca-in đã giết em mình mà Ca-in còn gây sự xâm hại kéo dài, có thể là không thể sửa chữa được đối với trái đất. … (Bây giờ) bị tổn thương và nhuốm máu, Trái đất tấn công trở lại. Trái đất có sự trả thù của nó. Trái đất không chấp nhận thụ động trước các tấn công của Ca-in, không khoanh tay chứng kiến Ca-in gây đổ máu mà không bị quả báo gì. Ngược lại, Trái đất trả đũa và giáng xuống lời nguyền” cho Ca-in bằng cách “lấy lại lòng quảng đại” đã cho người nông dân giết người này, người giờ đây phải lang thang trên vùng đất không được bảo vệ và không có an ninh”. Trái đất bây giờ từ chối cho Ca-in lòng quảng đại của mình.
Điều mà Wallace khẳng định ở đây dựa trên hai niềm tin, cả hai đều đúng. Đầu tiên, mọi người và cả hành tinh, các sinh vật có tri giác và không tri giác đều là một phần của một và cùng một cơ thể sống tối cùng, trong đó cuối cùng mỗi phần tử đều thực sự có ảnh hưởng đến tất cả các bộ phận khác. Thứ hai, mỗi lần chúng ta đối xử không tốt với trái đất (hoặc với nhau), trái đất sẽ trả đũa và tước đi sức mạnh cũng như lòng quảng đại, không chỉ theo cách ẩn dụ mà còn theo một cách rất thực tế.
Có lẽ không ai nói điều này một cách sâu sắc như nhà văn Mỹ John Steinbeck, cách đây tám mươi năm ông đã viết trong tác phẩm Chùm nho phẫn nộ (The Grapes of Wrath). Ông mô tả, làm thế nào mà đất đã sản xuất thực phẩm cho chúng ta bây giờ lại phải làm việc với những chiếc máy kéo thép khổng lồ và những cỗ máy vô hình khổng lồ, thực tế phản nghĩa với người phụ nữ hay người đàn ông nhẹ nhàng âu yếm dỗ ngôi vườn phát triển, ông viết:
Và khi cây trái lớn lên, đến mùa gặt, chẳng ai cầm cục đất nóng hổi trên tay để đất rơi khẽ qua những kẽ tay. Chẳng ai chạm vào hạt giống, chẳng ai khát mong cây cối lớn lên. Và con người ăn khi chẳng trồng, con người đó chẳng có liên hệ gì với tấm bánh đó cả. Đất đai oằn mình dưới sắt thép, và chết dần mòn dưới sắt thép, vì nó đâu được yêu, đâu được ghét, đâu được cầu chúc, đâu được nguyền rủa gì.
Khi Chúa Giêsu nói chúng ta đong đấu nào thì sẽ bị đong lại đấu đó, Ngài không chỉ nói về luật nghiệp chướng trong các quan hệ của con người, nơi lòng tốt sẽ được trả bằng lòng tốt, lòng quảng đại được trả bằng lòng quảng đại, nhỏ nhen trả lại nhỏ nhen, và bạo lực trả bạo lực. Ngài cũng đang nói về mối quan hệ của chúng ta với Đất mẹ. Càng nhiều ngôi nhà, ô tô và nhà máy của chúng ta tiếp tục thải ra khí carbon monoxide, thì chúng ta càng hít phải khí carbon monoxide. Và chúng ta càng tiếp tục gây bạo lực cho trái đất và giữa chúng ta với nhau thì trái đất sẽ giữ lại sức mạnh và lòng quảng đại của nó, và chúng ta sẽ cảm nhận lời nguyền cho Ca-in trong các cơn bão dữ dội, virus chết người và những trận đại hồng thủy.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
2020
Các nhà kinh tế học này thì thầm vào tai Đức Phanxicô
Các nhà kinh tế học này thì thầm vào tai Đức Phanxicô
Đức Phanxicô trên trang bìa nhật báo L’Osservatore Romano ngày 4 tháng 10-2020 nhân dịp công bố Thông điệp Tất cả anh em, Fratelli tutti. Với các phê bình mới về “hệ thống tân tự do” và “các lệch lạc của chủ nghĩa cá nhân” trong bối cảnh toàn cầu hóa, thông điệp này đã làm phật ý các nhà bảo thủ nhất của Giáo hội. (©Remo Casilli/REUTERS)
Năm năm sau thông điệp mang tính cách mạng “Laudato Si” về “nền kinh tế xanh”, từ ngày 19 đến 21 tháng 11, Đức Phanxicô kêu gọi các nhà kinh tế trên khắp thế giới tham dự một hội nghị “ảo”. Các nhà kinh tế học thì thầm vào tai “giáo hoàng xanh” này là những ai? Họ tuyên bố những gì? Với các kết quả nào?
Người ta bước vào đây như bước vào ốc đảo yên bình thanh thản. Từ rất lâu, nơi này đã được Goethe và nhà tự nhiên học người Đức Wilhelm von Humboldt thường xuyên lui tới, tòa nhà Villa Malta chỉ cách Trinité des Monts ở Rôma vài bước, thuộc về vua Lu-i Đệ nhất của Bavaria. Kể từ năm 1950, Villa Malta là trụ sở của tạp chí tiếng Ý Văn minh Công giáo “Civiltà Cattolica” lâu đời và uy tín, được một nhóm các tu sĩ Dòng Tên thành lập ở Naples cách đây một thế kỷ để chống lại “các người theo chủ nghĩa tự do và tam điểm”. Hiện nay linh mục Dòng Tên Antonio Spadaro điều khiển tạp chí bằng bàn tay sắt, linh mục Spadaro là “bác sĩ spin” (cố vấn truyền thông và thị trường chính trị) yêu thích và “thầy kỹ thuật số” của giáo hoàng, tạp chí đã trở thành kho chứa ý tưởng yêu thích của Tòa thánh, đặc biệt kể từ cuộc bầu cử Đức Phanxicô, giáo hoàng Dòng Tên đầu tiên đến từ “tận cùng trái đất”, nước Argentina.
Một người am tường cho biết, “tạp chí Văn minh Công giáo là tạp chí duy nhất mà các ấn bản được trình cho Phủ Quốc Vụ Khanh trước khi in ra.” Chính ở Villa Malta mà phần lớn Thông điệp Tất cả anh em, Fratelli tutti được soạn ra để nói về tình huynh đệ và tái xây dựng nền kinh tế. Thông điệp được công bố vào ngày 4 tháng 10 giữa thời đại dịch. Chắc chắn tạp chí Văn minh Công giáo đã giúp sức cho buổi họp đầu tiên của “Davos giáo hoàng”, diễn đàn trực tuyến được tổ chức từ ngày 19 đến ngày 21 tháng 11 để phản ánh về một nền kinh tế công bằng, bền vững và hòa nhập hơn.
Đức Phanxicô đã giải thích khi đưa ra sáng kiến này: “Điều cần thiết là phải đào tạo và hỗ trợ các thế hệ kinh tế gia và doanh nhân mới để thích ứng với mô hình phát triển mới không loại trừ, nhưng bao gồm và không tạo ra bất bình đẳng.” Linh mục Spadaro mô tả: “Đây là lần đầu tiên một giáo hoàng quyết định đối thoại trực tiếp với các người trẻ về các vấn đề kinh tế. Vì ngài cho rằng việc đào tạo này đã bị tê liệt bởi cả một thế hệ, khó để thành lập một sự cập nhật hóa cho Giáo hội”. Ban đầu hội nghị dự định tổ chức ở Assisi vào tháng 3, nhưng đã phải chuyển thành hội nghị ảo vì Covid. Theo linh mục Antonio Spadaro, virus đã trở thành “ẩn dụ cho thấy một thế giới bệnh hoạn”
Cơn giận của cánh bảo thủ của Giáo hội
“Davos” này của giáo hoàng xuất hiện vào thời điểm khi thông điệp “Fratelli Tutti” được công bố vào ngày 4 tháng 10, với các phê bình mới về “hệ thống tân tự do” và “các lệch lạc của chủ nghĩa cá nhân” trong bối cảnh toàn cầu hóa, đã làm dấy lên sự phẫn nộ của cánh bảo thủ của Giáo hội. Đức Phanxicô nhấn mạnh: “Thị trường không giải quyết được tất cả, dù đôi khi chúng ta muốn tin vào tín điều này của xác tín tân tự do”. Các chính trị gia được mời đến để “chăm sóc cho hoàn cảnh bấp bênh mong manh của các dân tộc và của cá nhân”. Từ nguồn tin thân cận với Tòa Thánh, văn bản này là thành quả của một công việc tập thể, và phần cá nhân của giáo hoàng, nhà hóa học và triết gia, ít hơn là trong Thông điệp Chúc tụng Chúa Laudato Si’ công bố năm 2015 về bảo vệ hành tinh.
Rất nhiều tài năng đã nuôi dưỡng thông điệp này. Nhà kinh tế Luigino Bruni, một trong các thành viên chính của diễn đàn, giải thích: “Thông qua ‘thần học về dân tộc’ rất hiện diện ở Argentina, giáo hoàng đã thấm nhuần cái nhìn rất phê phán về chủ nghĩa tư bản săn mồi.” Nhà kinh tế học Bruni được chỉ định làm giám đốc khoa học của diễn đàn Assisi, có tên là “Kinh tế Phanxicô” nói thêm: “Kinh tế gia Mỹ Jeffrey Sachs đã đóng góp rất nhiều để thúc đẩy suy nghĩ của ông về các vấn đề sinh thái. Nhưng khác với Đức Gioan-Phaolô II hay Đức Phaolô VI, Giáo hoàng Phanxicô không nhất thiết phải có tầm nhìn về kinh tế: ngài có các trực giác. Ngài chỉ trích tài chính, nhưng ngài hiểu các người trẻ có cái nhìn tích cực hơn về kinh tế. Là tu sĩ Dòng Tên, ngài có cách tiếp cận rất thực dụng: ngài muốn làm việc với các thế hệ mới.”
Ông Bruni cho biết thêm: “Nhà kinh tế học nổi tiếng duy nhất không muốn tham gia là ông Thomas Piketty. Còn bà Esther Duflo, với việc bà nhận giải Nobel cùng lúc đã không làm dễ dàng thời khóa biểu làm việc.” Nhưng ông Jeffrey Sachs, giám đốc Viện Trái đất tại Đại học Columbia và nhà sinh thái học Ấn Độ Vandana Shiva, ngôi sao của cuộc chiến chống lại GMO (Sinh vật Biến đổi gen) đã ngay lập tức tham gia vào sáng kiến này. Ông Michael Spence, giải Nobel người Mỹ và triết gia người Pháp, nữ tu Cécile Renouard về phần họ sẽ tổ chức một cuộc hội thảo về “làm thế nào để dạy sự thay đổi mô hình trong các trường đại học”
Đừng san bằng các khác biệt
Nữ tu Cécile Renouard tán thành: “Đây là cuộc họp được tổ chức bởi người trẻ và cho người trẻ về các thách thức của việc chuyển đổi mô hình kinh tế, nhưng cũng cùng với một số nhân chứng lớn có thể làm sáng tỏ lĩnh vực kinh nghiệm của họ”, nữ tu Renouard là giáo sư triết học và chuyên gia về đạo đức xã hội, dạy tại Essec, tại Ecole des Mines và tại Sciences po. Nữ tu Dòng Đức Mẹ Lên Trời gần gũi với nhà kinh tế Dòng Tên Gaël Giraud, sơ là một trong số ít phụ nữ tham gia vào “Davos của giáo hoàng” cùng với một số “ngôi sao” như nhà tiên phong về tín dụng vi mô Muhammad Yunus, nhà kinh tế của giáo hoàng Stefano Zamagni, hay Lilly, “Greta Thunberg của Thái Lan”, người muốn hủy chất nhựa dẻo…
Theo sơ Cécile Renouard, Đức Jorge Mario Bergoglio, theo nhiều cách, vị giáo hoàng mang tính biểu tượng này đã phá vỡ phong cách của các vị tiền nhiệm về kinh tế. Chắc chắn, ngài tiếp nối đường lối xã hội của Giáo hội. “Nhưng ngài đã đổi mới qua sự tự do trong tông điệu và rất chú ý đến các đặc thù của địa phương và vùng miền. Đó là lý do vì sao ngài dễ dàng dùng mô thức hình học của khối đa diện trong các can thiệp của ngài để giải thích không nên san bằng các khác biệt”.
Linh mục Gaël Giraud bổ túc: “Giáo hoàng không có ý định đặt mình vào tư cách của một người giảng dạy: theo ngài, sự thật xuất hiện từ sự thảo luận cân nhắc, đó là cách tiếp cận điển hình của Dòng Tên.”
Sơ Cécile Renouard giải thích: “Trong truyền thống Dòng Tên, các tu sĩ suy nghĩ rất nhiều về khái niệm lợi ích chung và các vấn đề về công bằng xã hội. Thêm nữa, kinh nghiệm của Đức Phanxicô ở Argentina, trong bối cảnh chính trị và xã hội cụ thể, đã làm cho ngài nhạy cảm về thần học của người dân, về sự tham gia của người công dân vào các quyết định bao gồm họ trong đó.” Bà nhớ lại, năm 2017 bà đã gặp các người “thu gom giấy”, những người nhặt rác đã tập trung trong các hợp tác xã, ở Buenos Aires: “Đức Giáo hoàng rất ủng hộ những người nhặt rác này, họ rất tự hào được biết ngài khi ngài làm giám mục ở Argentina. Khi ngài nói về văn hóa phế liệu hay vứt bỏ, đó là ngài liên hệ đến kinh nghiệm rất cụ thể của ngài ở Châu Mỹ La Tinh”, sơ Renouard thường được mời lên diễn đàn cùng với ông Jeffrey Sachs ở Giáo hoàng Học viện Khoa học Xã hội.
Để có một thu nhập cơ bản chung
Cũng chính qua phương pháp cai quản của mình mà Đức Phanxicô có ý định đổi mới. Ít đường dọc nhưng tập thể nhiều hơn. Năm 2016, ngài thành lập siêu-bộ về “phát triển toàn diện” quy tụ các ban bộ khác nhau, dưới quyền của hồng y người Ghana Peter Turkson. Ông Bruno-Marie Duffé, một chuyên gia người Pháp về đạo đức sinh học, rất quan tâm đến các vấn đề môi trường, được bổ nhiệm vào ban thư ký. Trong số các nhà khoa học được giáo hoàng thường xuyên tham khảo có nhà vật lý thiên văn người Pháp Pierre Léna, hiện làm việc tại Học viện Khoa học, hoặc nhà kinh tế học Stefano Zamagni, người Ý đầu tiên được bổ nhiệm vào vị trí chủ tịch Giáo hoàng Học viện Khoa học Xã hội, một học viện rất uy tín, năm 2019, Viện ủng hộ dự án thu nhập phổ thông hậu-Covid cho các người lao động bấp bênh trên khắp thế giới. Nữ tu kinh tế gia Alessandra Smerilli, một trong các người tổ chức chính của diễn đàn và là phụ nữ đầu tiên được Đức Phanxicô bổ nhiệm làm Cố vấn Quốc gia ở Vatican vào tháng 4 năm 2019 nhấn mạnh: “Điều này là hoàn toàn cần thiết cho tất cả các người lao động trong nền kinh tế phi chính thức, họ không được giúp đỡ hậu-Covid.” Ý tưởng này được linh mục Gaël Giraud, cựu giám đốc kinh tế của Cơ quan Phát triển Pháp (từ năm 2015 đến 2019) tán thành, linh mục vừa được bổ nhiệm vào trường đại học Dòng Tên danh tiếng Georgetown ở Mỹ. Rất tiến bộ trong việc phê phán chủ nghĩa tự do và các câu hỏi về quy định tài chính, linh mục Giraud, tốt nghiệp Trường Cao đẳng Hành chánh về Thống kê và Quản lý Kinh tế Quốc gia (Ensae) nhiệt tình ủng hộ đề xuất về một hình thức “tái phân phối phổ thông cơ bản” do giáo hoàng đưa ra vào tháng 4 năm ngoái. Sau khi tham gia vào quá trình phát triển Thông điệp Chúc tụng Chúa Laudato Si’, linh mục Gaël Giraud không giấu giếm đã gặp phải sự phản kháng. “Có các chủ ngân hàng phản đối sự hiện diện của tôi. Vì Vatican là chủ đề của cuộc vận động hành lang dữ dội của các chuyên gia tài chính công giáo, các người thúc đẩy sự phản kháng với Đức Phanxicô.”
Con đường cho kỷ nguyên hậu-Covid
Quá phá vỡ với cánh truyền thống của Giáo hội phải không? Sơ Cécile Renouard, đồng tác giả với linh mục Giraud một bài khảo luận về bất bình đẳng thu nhập, “Yếu tố 12, vì sao phải giới hạn thu nhập” phản ứng: “Câu hỏi về mức tối thiểu xã hội đáp ứng mối quan tâm của giáo hoàng. Cách đây hai mươi năm, khi tôi làm việc về trách nhiệm đạo đức của các công ty đa quốc gia, người ta nói cho tôi biết “đó là cánh tả”. Phân tích các rối loạn của nền kinh tế tư bản được tài chính hóa và các mâu thuẫn của chúng với sự sống còn của nhân loại trong các thập kỷ tới không hữu cũng không tả. Trong số các nhà khoa học khác thì thầm vào tai giáo hoàng còn có nhà xã hội học toàn cầu hóa Mauro Magatti và nữ giáo sư người Anh Kate Raworth, tác giả quyển sách bán chạy trong giới nói tiếng Anh, về “Thuyết của bánh donut” và các giới hạn của hành tinh, hoặc làm thế nào để “tạo ra giá trị kinh tế mà vẫn tôn trọng xã hội và môi trường”.
Một giáo hoàng hơi quá cấp tiến đối với cánh hữu của Giáo hội không? “Thông điệp Tất cả anh em, Fratelli Tutti không phải lúc nào cũng được hiểu rõ. Cô Elena Batani, 21 tuổi, một sinh viên tích cực tham gia để chuẩn bị cho diễn đàn Assisi nói: “Người ta đã tập trung sai vào tiêu đề và phần mở đầu, đây là bản văn kêu gọi sự tham gia nhiều hơn của phụ nữ vào thế giới công ăn việc làm.” Theo các nhà tổ chức, dù sao, quá trình của thông điệp “cách mạng” Laudato Si năm 2015 cho thấy thông điệp có tầm nhìn xa cho thời kỳ hậu-Covid.
Dù chính giáo hoàng đã nói “bị bầm dập và tổn thương” vì các vụ bê bối lặp đi lặp lại đã làm tiêu hao tài chính Vatican, nhưng ngài còn lâu mới từ bỏ cuộc chiến chống lại “tài chánh độc tài” và “nền kinh tế tiêu diệt”, đó là những chữ ngài dùng từ năm 2017. Trong một tiểu luận gần đây có tựa đề “Bergoglionomics” (Kinh tế Bergoglio) của kinh tế gia người Ý Leonardo Becchetti, ông nhận xét: “Giáo hoàng là thẩm quyền đạo đức, người có ảnh hưởng đến tài chính và công nghiệp. Ngay cả một quỹ như BlackRock cũng tính đến các rủi ro liên quan đến các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị (ESG) cho các khoản đầu tư của mình”.
Tuy nhiên, “cuộc cách mạng thanh đạm” của giáo hoàng Dòng Tên sẽ là một chặng đường dài trên thập giá.
Tháng 3 vừa qua, Linh mục Dòng Tên người Argentina, Augusto Zampini Davies, được bổ nhiệm vào một cơ quan đặc biệt mới của Vatican về thế giới hậu đại dịch. Nhiệm vụ: chuẩn bị cho các hậu quả kinh tế và xã hội. Linh mục là đặc phái viên của Vatican tại diễn đàn quốc tế vừa qua ở Davos vào tháng 1 năm 2020, linh mục là phó tổng thư ký Bộ Phát triển toàn diện. Phong cách của linh mục tương phản với phong cách cổ điển hơn của các thành viên trong Giáo hoàng Học viện Khoa học Xã hội Giáo hoàng. Là luật sư được đào tạo, chuyên gia về kinh tế và đạo đức môi trường này đã lãnh đạo công việc của Thượng hội đồng về Amazon năm 2019.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch