2021
Hít thở sự sống Chúa ban
Giuse Phạm Đình Ngọc, SJ
Ngày nào cũng thế, đệ tử chỉ hỏi Minh Sư mỗi một câu: “Làm thế nào con gặp được Thượng Đế?” Và ngày nào Minh Sư cũng trả lời một câu giống nhau, đầy bí ẩn: “Bằng sự ước muốn.” “Nhưng con ao ước Thượng Đế hết tâm hồn! Vậy tại sao con không gặp được Ngài?”
Ngày kia, có dịp Minh Sư cùng đệ tử đó đi tắm trong một dòng sông. Ngài dìm đầu đệ tử xuống nước và cứ giữ như thế trong khi đệ tử đáng thương kia vùng vẫy một cách tuyệt vọng để cố thoát thân. Hôm sau, Minh Sư bắt đầu gợi chuyện: “Tại sao con cố vùng vẫy như thế khi thầy dìm đầu con xuống nước?” “Bởi vì con muốn hít thở không khí.” “Khi con nhận lãnh ơn khao khát hít thở Thượng Đế cũng như con khao khát hít thở không khí thì con sẽ gặp gỡ Ngài.”[1]
Trò chuyện thiêng liêng:
Khi đọc câu chuyện của cha Anthony de Mello trên đây, tôi nhớ đến người bạn chia sẻ với tôi rằng: “Thầy biết không, lúc con bị nhiễm Covid-19, cảm giác khó thở thật kinh khủng. Con như sắp chết vậy. Những giờ khắc đó con ước sao mình được hít thở không khí một cách bình thường. Tạ ơn Chúa đã cho con được vượt qua căn bệnh khủng khiếp ấy.” Hoặc một linh mục viết trong những ngày bị nhiễm Covid: “Tạ ơn Chúa, sức khỏe dần dần trở lại, đầu cũng bớt choáng váng, ăn ngon hơn, ăn được nhiều hơn, không còn sợ ăn, không còn sợ nước, không còn cảm giác nóng lạnh hay khó thở…Không phải uống thuốc, không còn những buổi chiều nóng lạnh ngồi trong nhà nguyện mà chỉ mong thánh lễ mau qua…Mình đã có thể hát trong thánh lễ, dù cho vẫn còn yếu thấy rõ, nhưng đi đứng, đối đáp và hát thì đã gần như bình thường. Đi dạo được nhiều hơn, dầu cho hít thở sâu vẫn là một cái gì đó khó chịu, không giữ hơi trong lòng ngực được lâu, nhưng cảm giác cơ thể tiếp nhận khí trời và sự thanh lọc trong cơ thể đang diễn ra…” Đúng là chỉ khi trong cuộc mới trải nghiệm được thế nào là hiểm nguy và cần thở.
Bạn thân mến,
Không cần nói, ai cũng biết hơi thở liên quan đến sự sống của con người. Chết nghĩa là tắt thở, còn thở nghĩa là còn sự sống trong mình. Không ai muốn chết, nghĩa là ai cũng muốn được hít thở khí trời. Có lẽ trong lần đại dịch này, virus cũng cho chúng ta thấy giá trị của bầu không khí trong lành mà Thiên Chúa ban tặng cho con người. Chúng ta chia sẻ với những bệnh nhân đang phải cần máy trợ thở lúc này. Lời cầu nguyện của từng người hy vọng Thiên Chúa giúp họ được hồi sinh. Mong sao dưỡng khí đủ để các bệnh nhân vượt qua sức công phá của virus Corona.
Trong câu chuyện trên đây, chúng ta có thể biết thêm được một cách cầu nguyện bằng hít thở. Chọn một tư thế thật thoải mái, nơi thoáng mát và yên lặng. Sau đó hít chậm rãi thật sâu với ý nguyện: “Lạy Chúa Thánh Thần xin ngự vào tâm hồn con.” Nín thở một chút, sau đó thở ra thật mạnh với ý nguyện: “Lạy Chúa, này con đây.” Nếu thực tập điều này trong vài phút, chắc chắn bạn đủ dưỡng khí và tâm hồn cũng được chút bình an. Bạn có thể kết thúc với lời nguyện của Đức Hồng Y Fx. Nguyễn Văn Thuận: “Lạy Chúa Giêsu, con sẽ không chờ đợi nữa. Con sống giây phút hiện tại cho tràn đầy tình yêu.” Cách cầu nguyện này thật thích hợp trong ngôi nhà của bạn, có thể trước cửa sổ mở hoặc ngoài sân.
Ở vế hai, vị Minh sư trên đây nhắc đến một yếu tố quan trọng giúp bạn cầu nguyện gặp được Thiên Chúa: Ước muốn. Điều này không mới trong linh đạo, khi các nhà thiêng liêng khuyên người cầu nguyện nuôi lòng ao ước gặp Thiên Chúa. Chẳng hạn thánh I-nhã trước mỗi bài cầu nguyện, bao giờ cũng nhắc người ta cần có lòng ao ước (xin điều tôi ao ước). Thậm chí nếu chưa có ao ước này, thì người cầu nguyện cần xin với Chúa cho con “có lòng ao ước điều ao ước!” Lý do là người ta chỉ làm thành công với mục tiêu và lòng muốn. Để có được điều này, thánh I-nhã cũng chỉ cho người ta vài cách (x. Linh Thao 73-90):
– 1. Khi đã nằm xuống và sắp sửa ngủ, trong khoảng thời gian bằng đọc một kinh Kính Mừng, tưởng nghĩ đến giờ tôi phải thức dậy và để làm gì.
– 2. Khi thức dậy không nghĩ đến gì khác, nhưng để tâm vào ngay điều tôi sắp suy ngắm, cầu nguyện.
Như vậy với quỹ thời gian dồi dào như lúc này, thật tốt để trong những bận tâm của tôi luôn có ao ước đến gặp gỡ Thiên Chúa. Ao ước ấy nếu mạnh như nhu cầu hít thở không khí, chẳng lẽ Thiên Chúa không đưa bạn đến với Ngài sao? Nói cách khác, ngay khi bạn có ao ước cầu nguyện, đến gặp Chúa là bạn đã thực sự cầu nguyện rồi. Hơn nữa, Giáo hội dạy rằng: “cầu nguyện là ân huệ, là quà tặng của Thiên Chúa, phát xuất từ nỗi khát của Thiên Chúa khao khát con người chúng ta; cầu nguyện cũng xuất phát từ nỗi khao khát của con người chúng ta, nỗi khát này lại do chính Thiên Chúa đã đặt trong con người. Hai nỗi khát này tìm nhau, trao đổi, làm thỏa mãn cơn khát của nhau, đó là cầu nguyện.”[2]
Để kết thúc, bạn thử dừng lại, hít thở thật sâu và thở ra thật mạnh. Thử làm đôi phút! Rồi với trải nghiệm thú vị này, bạn thử mời gọi các thành viên trong nhà làm theo. Hy vọng các thành viên đều cảm nhận được hiệu quả mà khí trời mang lại. Điều quan trọng hơn, đừng quên không khí, sự sống là món quà Thiên Chúa dành tặng nhưng không cho con người. Đành rằng Trong tự nhiên, oxy tự nhiên được sinh ra từ việc phân giải nước trong quá trình quang hợp oxy dưới tác động của ánh sáng, nhưng đó là công trình của Chúa. Từ thuở tạo thiên lập địa, Ngài đã quan phòng trao tặng vũ trụ này cho con người chăm sóc và hưởng dùng. Có lẽ lúc này là thời gian để mỗi người nói lên lời cảm ơn, chúc tụng và ngợi khen Thiên Chúa, vì hồng ân sự sống Chúa ban trong bầu khí quyển này.
(Bài viết được tác giả gửi đến Ban Biên Tập tại địa chỉ email: [email protected])
[1] Anthony de Mello SJ, Một Phút Minh Triết, dịch giả Đỗ Tân Hưng
[2] Xem Youcat dẫn nhập phần IV
2021
Cầu nguyện Taizé: Một hình thức chiêm niệm bằng vẻ đẹp
Cầu nguyện Taizé: Một hình thức chiêm niệm bằng vẻ đẹp
Cầu nguyện Taizé không còn là một điều quá lạ lẫm với người trẻ Công Giáo Việt Nam. Được du nhập vào Việt Nam đã hơn hai thập kỉ do Đức Hồng Y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn khởi xướng ban đầu tại Đại Chủng Viện Thánh Giuse Sài Gòn (năm 2000), rồi sau đó lan ra các nhóm như Nhóm Cầu Nguyện Mạctynho (Sài Gòn) và các nơi khác, các giờ cầu nguyện Taizé đã thu hút nhiều bạn trẻ tham dự và đem lại nhiều hiệu quả thiêng liêng trong đời sống của người trẻ trong thế giới đương đại. Nhìn vào các giờ cầu nguyện Taizé, chúng ta có thể thấy nhiều vẻ đẹp. Xin đơn cử ba vẻ đẹp chính của những giờ cầu nguyện này.
- Vẻ đẹp của việc cầu nguyện:
Người trẻ đến với giờ cầu nguyện để làm gì? Dĩ nhiên là để cầu nguyện. Quang cảnh của những giờ cầu nguyện theo Lời Chúa thật là đẹp. Chúng ta có thể thấy những người tham dự, nhất là những người trẻ yêu mến đời sống cầu nguyện, lặng lẽ ngồi trước ánh sáng lung linh của những ngọn nến, chiêm ngắm những bức Icône cổ kính, cùng với những bình hoa lá, những tiểu cảnh được trang trí rất đơn sơ nhưng khéo léo. Chắc hẳn những người tham dự đều cảm nhận được sự bình an trong tâm hồn, vẻ đẹp của việc cầu nguyện và nếm cảm được những giây phút ngọt ngào trong tương quan với Chúa, khi gặp được Ngài trong những giờ phút tĩnh lặng của trái tim, khi tạm xa cách những xô bồ bon chen của nhịp sống cuốn quay hằng ngày. Thêm nữa, những giai điệu, tiết tấu và hòa thanh du dương của âm nhạc, qua các nhạc cụ và ca đoàn có thể giúp người tham dự cảm nghiệm sự phong phú của đời cầu nguyện: những bài hát lúc thì êm ái du dương, lúc thì tưng bừng ca ngợi, lúc thì tha thiết khẩn nài, lúc thì xác tín tin tưởng… Việc cầu nguyện thật đẹp đẽ và đơn sơ, tinh khiết và có sức gợi hứng cho đời sống thường ngày. Nhiều bạn trẻ cứ ngỡ trước giờ mình đã biết cầu nguyện khi đọc kinh, dự lễ… lại cảm thấy họ chưa thực sự biết cách cầu nguyện cho tới khi họ tiếp xúc với việc cầu nguyện theo phong cách gần gũi và đơn sơ này. Những giờ cầu nguyện này là những khoảng lặng vô cùng cần thiết để giúp người cầu nguyện dừng lại và nghỉ ngơi, để có thêm sức mạnh để tiếp tục hoạt động, học hành, làm việc, sống Tin Mừng và loan báo Tin Mừng ấy cho thế giới hôm nay. Những người trẻ cầu nguyện, dù là ở Taizé, Pháp hay dù ở bất kì nơi nào trên thế giới, họ đều ý thức mình sống tinh thần hiệp thông với nhau trong Giáo Hội, vốn là một điều tối quan trọng trong bầu khí thế giới nhiều chia rẽ, nhiễu nhương và đau khổ hiện nay. Giữa một thế giới xao động và ồn ào, cầu nguyện Taizé giúp cho người tham dự thấy vẻ đẹp của thinh lặng và vẻ đẹp của một tâm hồn cầu nguyện, một trái tim khát khao mở ra với Thánh Ý Thiên Chúa trong cuộc sống mình.
- Vẻ đẹp của việc phụng thờ Thiên Chúa:
Cầu nguyện Taizé toát lên vẻ đẹp cao cả của việc phụng thờ Thiên Chúa. Việc cầu nguyện không chỉ là chuyện tương quan mật thiết và cá nhân với Thiên Chúa dù đúng theo bản chất là như thế. Khi cầu nguyện cùng với nhau, chúng ta còn đang phụng thờ Thiên Chúa cho xứng với vinh quang cao cả của Người. Người ta thường hay nghĩ người trẻ là những người năng động (đến mức tăng động chăng?), nhiệt huyết, sôi nổi, và thường không có khả năng suy tư, lắng đọng và tĩnh tâm. Nhưng hãy nhìn vào một giờ cầu nguyện Taizé thử xem. Người ta thấy biết bao bạn trẻ ngồi đó, thinh lặng và chiêm niệm. Những bạn trẻ này đang cùng nhau thờ phượng Thiên Chúa của họ. Giờ cầu nguyện Taizé thật đẹp, bởi vì cho người ta thấy được vẻ cao cả của những tâm hồn biết quỳ gối, như có danh nhân xưa đã từng nói: “Ai có can đảm đủ để quỳ gối trước Thiên Chúa thì có thể mạnh mẽ không bao giờ quỳ gối trước thế lực nào của phàm trần.” Cấu trúc của một giờ cầu nguyện Taizé thực sự là một buổi phụng vụ Lời Chúa, trong đó người ta kêu xin sự hiện diện của Thánh Linh Thiên Chúa, ca ngợi Thiên Chúa giữa toàn thể công hội dân Ngài, rồi lắng nghe tâm tình của Thánh Vịnh, cao điểm là lắng nghe Lời của Chúa, phút thinh lặng thánh, một vài lời khẩn cầu cho những nhu cầu hiện tại, và kinh Lạy Cha được xướng lên trong niềm hiệp thông liên kết của mọi người, rồi có thể duy trì thêm giờ cầu nguyện bằng vài bài hát. Giữa một thế giới nhiều bận tâm tới những thú vui hào nhoáng bên ngoài, với những hấp dẫn cuồng quay của nó, cầu nguyện Taizé là một gợi ý để người tham dự thấy được vẻ đẹp của việc phụng thờ Thiên Chúa, Đấng là cội nguồn hạnh phúc, suối mạch của sự sống của cả nhân loại này mà rất thường khi đã loại trừ, lãng quên và hững hờ.
- Vẻ đẹp của đức tin:
Cầu nguyện Taizé còn cho chúng ta thấy được vẻ đẹp của đức tin. Những bài thánh ca Taizé, đa phần được rút ra từ chính Lời Chúa hay các nguồn mạch của phụng vụ và đời sống thiêng liêng với các tư tưởng của các vị thánh và các nhà linh đạo lớn, cho thấy vẻ đẹp khôn tả của đức tin diễn tả bằng sự rung cảm của trái tim, trào ra cử chỉ của thân xác, bằng ngôn ngữ của âm nhạc. Những bức Icône vốn dĩ nhiều ý nghĩa sâu xa được chiêm ngắm và khám phá. Những vẻ đẹp rất truyền thống như tiếng chuông Nhà Thờ vốn đã im tiếng ở nhiều nơi ở phương Tây, vẫn vọng vang trước mỗi giờ cầu nguyện ở Taizé, gây xúc cảm đặc biệt cho tâm hồn. Tôi khá xúc động bởi lắng nghe tiếng chuông của Taizé trước mỗi giờ cầu nguyện, nó nhắc chúng ta tới một truyền thống Công Giáo xa xưa và thúc giục chúng ta đến với Chúa, quy tụ bên nhau để được Người huấn dụ và nuôi dưỡng. Và một điều rất đặc biệt, Taizé là một cộng đoàn đan tu mang tính đại kết. Các thầy (frère) của cộng đoàn này thực sự là những đan sĩ, với những kỉ luật đời tu chặt chẽ nhưng vẫn đủ cởi mở để đón tiếp người trẻ khắp nơi trên thế giới. Và hơn nữa, ở đây, chúng ta thấy một cộng đoàn đại kết: bạn sẽ thấy người Công Giáo La Mã, người Chính Thống Giáo, người Tin Lành và người Anh Giáo có thể nói chuyện với nhau, cầu nguyện cùng nhau. Mỗi bên, dù vẫn tuân giữ những kỉ luật riêng về việc phụng tự (thánh lễ) kĩ lưỡng, nhưng những gì có thể cùng nhau thực hiện, họ thực hiện cùng nhau, để thực hiện mong ước của Đức Giêsu xưa: “Xin cho họ nên một” (Ga 17,11). Họ không tìm những điểm khác nhau, nhưng tìm những điểm chung để đối thoại và chia sẻ. Mỗi năm, có một cuộc hành hương đức tin được Cộng Đoàn tổ chức để giúp người trẻ tìm lại đức tin. Rất nhiều bạn trẻ trong những cuộc hành hương tìm về Taizé đã tìm được nguồn mạch đức tin của đời sống họ vốn đã khô cạn từ lâu, hay không được cha mẹ và gia đình truyền lại, hay có những người khác làm mới lại tương quan giữa họ và Thiên Chúa trong những cuộc bừng tỉnh nội tâm mới mà họ tìm thấy trong việc cầu nguyện Taizé. Đó không phải là những vẻ đẹp quý giá của đức tin sao? Giữa một thế giới mà đức tin vào Thiên Chúa và Đức Giêsu dễ bị nhạt nhòa, phai phôi, thì việc cầu nguyện Taizé nhắc cho chúng ta về vẻ đẹp của đức tin Kitô giáo.
Trong một cuộc sống càng ngày càng có nhiều căng thẳng, nhất là trong những tháng ngày gần đây, nhiều người trẻ hay đổ xô đi tìm những lợi ích của việc thiền định. Đã hẳn, việc thiền định có những lợi ích nhất định và những người thực tập thiền cách đắc đạo như những thiền sư là những vị có đạo đức thâm sâu, nhưng là người Công Giáo, chúng ta cũng có những phương pháp để tĩnh tâm rất đẹp đẽ, cao quý và hữu ích, đó là việc cầu nguyện và chiêm niệm. Sao chúng ta lại không tận dụng? Phải chăng vì chúng ta chưa thấy được vẻ đẹp của việc cầu nguyện và chiêm niệm Kitô giáo? Hay chúng ta chưa biết cách cầu nguyện hay đã cầu nguyện sai cách khi cứ chỉ mãi đọc kinh mà thôi, không biết cầu nguyện thật sự chẳng hạn? Những lợi ích của thiền định còn bị lợi dụng để thổi phồng lên một cách vô tội vạ nhiều khi chỉ để kinh doanh, để kiếm lời, hay để quên đi những thực tế nghiệt ngã trong đời sống kinh tế, chính trị và xã hội. Cầu nguyện Kitô giáo thì vừa giống, vừa khác như thế. Giống, là việc cầu nguyện có thể cho chúng ta sự bình tâm và tĩnh lặng, giải thoát chúng ta khỏi nô lệ cho những thực tại thế gian để tự do sống trong thế giới vĩnh hằng của Chúa. Nhưng khác, là cầu nguyện Kitô giáo không phải là một liều thuốc mê để chạy trốn thực tại. Kitô giáo vẫn đối diện với tất cả mọi thực tế của đời sống, dẫu nó có khắc nghiệt, đắng cay, vất vả nhọc nhằn cách mấy. Nhưng nhờ sức mạnh của Thiên Chúa, chúng ta vượt qua nhờ sức mạnh có được khi cầu nguyện. Cầu nguyện Taizé nói riêng và cầu nguyện Kitô giáo nói chung cho chúng ta thấy những vẻ đẹp, để từ sức quyến rũ của những vẻ đẹp của việc cầu nguyện, của việc phụng thờ Thiên Chúa và đức tin Kitô giáo, chúng ta có thể đối diện mọi thứ trong đời với não trạng, ánh mắt, đôi tai, miệng lưỡi đã được đổi mới trong giờ cầu nguyện. Có lẽ vì thế mà Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã trích lại lời của Thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII khi ngài nói về cộng đoàn Taizé: Đó là một khoảnh khắc mùa xuân nho nhỏ! Đó là một thời xuân nho nhỏ nhưng có sức hồi sinh nhiều tâm hồn cho Giáo Hội. Nó có tác động âm ỉ, nhưng lớn lao trong Giáo Hội bất cứ nơi nào nó hiện diện. Cùng với tất cả các hình thức cầu nguyện truyền thống đẹp đẽ khác như Phụng vụ Thánh Lễ, kinh Mân Côi, Chặng Đàng Thánh Giá, Lectio Divina…, cầu nguyện Taizé đóng góp vào kho tàng phong phú của Giáo Hội. Đó là một hình thức chiêm niệm bằng vẻ đẹp.
Con Chiên Nhỏ
2021
Có nên đưa người già vào nhà dưỡng lão?
Có nên đưa người già vào nhà dưỡng lão?
Con thấy Phương Tây con cái gửi cha mẹ già vào nhà dưỡng lão là chuyện bình thường. Tuy nhiên đạo hiếu Á Đông dường như không cho phép. Không biết quan điểm của Giáo Hội Công giáo như thế nào về điều này?
Chia sẻ:
Câu hỏi của bạn thực sự là mối bận tâm của những ai khi có cha mẹ, ông bà lớn tuổi. Nhiều người cũng tranh cãi có nên gửi họ vào nhà dưỡng lão hay không. Hẳn nhiên mỗi Châu lục nhìn về điều này có chút khác biệt. Tuy vậy văn hóa dân tộc nào cũng xem trọng chữ hiếu. Có điều mỗi nơi diễn tả chữ hiếu ấy một cách khác nhau. Chẳng hạn, ở Châu Âu hoặc Châu Mỹ, việc gửi cha mẹ hay ông bà lớn tuổi vào nhà dưỡng lão là chuyện bình thường[1]. Đó là nơi người già hạnh phúc sống quảng đời còn lại. Mỗi cuối tuần con cháu đến thăm, hằng ngày đều được nhân viên chăm sóc ân cần. Nói chung cả người già và xã hội đều chấp nhận nhà dưỡng lão.
Ở Châu Á, nhất là nước Việt mình, việc con cháu gửi ông bà, cha mẹ già yếu vào viện dưỡng lão lại là vấn đề. Chính trong nội bộ gia đình, con cháu không biết có nên làm như vậy hay không? Nếu để cha mẹ già ở nhà, ai là người sẽ chăm sóc. Thêm vào đó, người già thường có mặc cảm rằng mình bị hất hủi khi bị đưa vào viện dưỡng lão. Chưa kể đến việc người ngoài nhìn vào lại cũng đàm tiếu đủ điều. Nói chung, chừng ấy lý do cũng đủ để ta thấy dân Việt chưa sẵn sàng chấp nhận hình thức này.
Trong khi trò chuyện với các bạn trẻ, Giáo hội cũng lắng nghe được nỗi băn khoăn này. Do đó, dưới đây là vài chỉ dẫn để con cháu có thể đưa ra quyết định tốt cho gia đình mình.
Hãy liên lạc với người già
Ai cũng một thời trẻ trung, rồi đến tuổi xế chiều – đó là quy luật của phận người. Dù ở tuổi nào, người ấy đều xứng đáng nhận được mọi quyền lợi của mình. Cụ thể, người già không phải là thành phần bị loại bỏ, vì không còn sức lao động! Đó là quan niệm vô đạo đức, dù ở bất cứ đâu. Thay vào đó, Giáo hội mời gọi con cái hãy liên lạc với ông bà cha mẹ mình. Lý do là vì người trẻ có khi ít chú ý đến ký ước của quá khứ. Họ chỉ muốn chạy nhanh về phía trước với biết bao dự án và công việc. Trong mối bộn bề đó, người trẻ có khi không đủ kiên nhẫn ngồi lại với ông bà cha mẹ để chuyện trò.
Trong khi đó, Lời Chúa cũng như Giáo hội nhắc mỗi người rằng người trẻ không nên mất liên lạc với những bậc lão thành, để thu thập kinh nghiệm của họ (Hc 6,34). Hãy nhìn người già với lòng tôn trọng: “Hãy đứng dậy trước những người có tóc bạc” (Lv 19,32). Thánh Kinh yêu cầu chúng ta: “Hãy lắng nghe cha con, đấng sinh thành ra con, đừng khinh dể mẹ con khi người già yếu.” (Cn 2,22). Họ thực sự là kho tàng, là sợi dây nối kết các thế hệ trong gia đình. Khi ông bà còn sống, con cháu càng có nhiều cơ hội để trở về, nhất là những dịp Xuân về Tết đến. Đó thực sự là nét đẹp của văn hóa Việt, khi trong nhà có các thế hệ cùng nhau chung sống.
Thêm nữa, những chỉ dẫn liên quan đến điều răn thứ Tư[2] là: “Tình yêu, lòng biết ơn và tôn kính cha mẹ phải điều chỉnh các quan hệ của ta với những người có trách nhiệm đối với ta. Ta buộc phải tôn trọng những người mà Thiên Chúa đã trao cho họ quyền để làm ích cho ta: cha mẹ, ông bà, những người già trong gia đình.”[3]
Cùng nhau dựng xây gia đình, xã hội và Giáo hội
Giáo hội chỉ ra vai trò quan trọng của người già: “Họ dệt nên những ký ức, những hình ảnh của rất nhiều điều mà họ đã sống, được đánh dấu bằng kinh nghiệm của những tháng năm dài.” Do đó, họ thực sự là chỗ dựa vững chắc cho thế hệ con cháu vững bước vào đời. Người nào phủ nhận quá khứ, thành công và hạnh phúc cũng sẽ lìa xa họ. Do đó, thế hệ con cháu hãy bén rễ trong những giấc mơ của những người già. Từ đó, người trẻ có thể nhìn thấy tương lai, có thể có những cái nhìn mở rộng chân trời và vạch ra cho người trẻ những con đường mới.[4]
Bạn nghĩ sao khi nhiều người cho rằng: “Người già hay lẩm cẩm, nói trước quên sau”? Quan niệm ấy thật hời hợt, bởi họ đâu biết rằng người già cũng có những nét đẹp giúp gia đình và xã hội trở nên xinh đẹp hơn. Đẹp bởi nơi họ có những ký ức, vốn sống và đức tin. Người già có thể nhắc nhở người trẻ về một cuộc sống không có tình yêu là một cuộc sống khô cằn. Với những ai sợ hãi, người già có thể nói rằng sự lo lắng về tương lai có thể vượt qua được. Đối với những người trẻ quá bận tâm đến chính mình, người già dạy rằng một người cảm thấy vui hơn khi cho đi thay vì nhận lại, và tình yêu đó không chỉ được bày tỏ bằng lời nói, mà còn bằng việc làm[5]. Nói chung người già có nhiều bài học quý giá để trao cho người trẻ.
Nếu cùng đi với nhau, người già và người trẻ sẽ bén rễ sâu trong hiện tại, và từ đó, thăm lại quá khứ cùng nhìn đến tương lai. Thử hỏi gia đình không có người già, làm sao người trẻ tìm được nguồn cội của chính mình? Do đó trong mỗi tương quan không chỉ huyết thống, mà còn là hỗ tương, “chúng ta có thể học hỏi lẫn nhau, sưởi ấm tâm hồn nhau, gây hứng khởi cho tâm trí nhau bằng ánh sáng Tin Mừng và ban cho đôi tay chúng ta sức mạnh mới.”[6]
Bạn nghĩ sao khi Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh rằng: “Một dân tộc có sự phong phú của người già và trẻ em là một dấu hiệu cho thấy một dân tộc biết quan tâm, chăm sóc và coi họ như một báu vật, một kho tàng. Đó chính là dấu chỉ cho thấy sự hiện diện của Thiên Chúa, hứa hẹn một tương lai xán lạn.”[7] Ngài nói thế vì dường như thời nay “văn hóa vứt bỏ”, loại trừ người già đang đáng báo động. Khi đó, gia đình, xã hội và Giáo hội rơi vào bi thảm, vì đánh mất những truyền thống được các thế hệ trước truyền lại.
Người già – nhà dưỡng lão – người trẻ
Là người sống ở Châu Âu, tôi biết không phải gia đình nào cũng thích gửi ông bà hoặc cha mẹ họ vào nhà dưỡng lão. Phần lớn người già nơi đây cũng không thích vào nhà hưu hoặc dưỡng lão. Tôi biết nhiều gia đình hạnh phúc với hai hoặc ba thế hệ cùng sống với nhau. Họ vẫn giữ liên lạc và quan tâm lẫn nhau. Vì hoàn cảnh nào đó phải gửi người già vào nhà dưỡng lão, là con cháu hiếu thảo, họ cũng thường xuyên lui tới chuyện trò. Vấn đề là làm sao đừng để ông bà, cha mẹ rơi vào cảnh cô đơn, hoặc bị hắt hủi.
Cụ thể, để trả lời câu hỏi của bạn, các gia đình nếu có thể, hãy tự chăm sóc ông bà cha mẹ của mình. Có khi về phương diện y tế không bằng viện dưỡng lão, nhưng quan trọng hơn, bản chất thói quen của người phương Đông là ông bà cha mẹ thích được gần con cháu. Trong trường hợp này, con cháu cũng nhận được nhiều điều từ phía người già. Đó là tình cảm gia đình, những bài học người già truyền lại cho con cháu. Kể cả kho tàng đức tin người già cũng có thể truyền lại cho con cháu một cách sống động. Do đó, rõ ràng gần gũi với người già là cơ hội để thế hệ trẻ vừa tròn chữ hiếu, vừa giữ lòng đạo và tạo nên hạnh phúc gia đình.
Dĩ nhiên mỗi nhà mỗi cảnh, nên tùy trường hợp mà mỗi gia đình đưa ra quyết định tốt nhất cho mình và ông bà cha mẹ. Nguyên tắc chung là làm sao thể hiện được tình yêu, hiếu thảo và hy sinh.
Sau cùng, Giáo hội hẳn nhiên không cấm con cháu đưa cha mẹ ông bà vào nhà dưỡng lão. Giả như vì hoàn cảnh nào đó phải đưa người thân của mình vào viện dưỡng lão, bạn nghĩ sao khi có lời ra tiếng vào: “Đường đường là người Công giáo, Thiên Chúa dạy hiếu thảo, vậy mà nỡ lòng nào đẩy ông bà cha mẹ mình vào nhà dưỡng lão!” Lời đàm tiếu ấy cũng khiến phận con cháu chạnh lòng. Ước gì mỗi gia đình luôn để Thiên Chúa đồng hành; và nhờ đó, chúng ta cư xử với nhau với rất nhiều tình người và tình yêu.
Chào bạn!
Giuse Phạm Đình Ngọc SJ
Tái bút: Khi trả lời câu hỏi này, là những người trẻ, hy vọng chúng ta có nhiều sáng kiến để chăm sóc ông bà, cha mẹ mình trong những ngày tháng đại dịch Covid-19 này.
(dongten.net 01.08.2021)
[1] Một trong những lý chính là dân số già đi sẽ gia tăng nhu cầu về các dịch vụ chăm sóc cho người già. Con cháu ít nên không thể chăm lo tốt cho người già.
[2] Điều răn thứ tư: thảo kính cha mẹ. “Ngươi hãy thờ cha kính mẹ, để được sống lâu trên đất mà Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi, ban cho ngươi.” (Xh 20,12). “Người hằng vâng phục các ngài.” (Lc 2,51). “Kẻ làm con, hãy vâng lời cha mẹ theo tinh thần của Chúa, vì đó là điều phải đạo.” (Ep 6,1)
[3] Youcat 367
[4] Tông Huấn Đức Kitô Sống 193
[5] Tông Huấn Đức Kitô Sống 197
[6] Tông Huấn Đức Kitô Sống 199
[7] Đọc thêm: Chăm sóc người già và trẻ em là sống văn hoá hy vọng (Vatican tiếng Việt)
2021
Một đêm không thể ngủ
Hôm nay, tôi trực ca đêm và cảm thấy thấm thía câu nói của tiền nhân: “Thức đêm mới biết đêm dài”.
Trước giờ trực đêm, thấy tôi thao thức, trở mình hoài nên cô điều dưỡng bảo: “Tranh thủ chợp mắt tí cho đỡ mệt”. Vâng, mắt tôi vẫn nhắm nhưng không sao ngủ được, phần vì sắp đến ca trực, phần vì thương các bệnh nhân. Vừa nằm xuống thì cảnh tượng các bệnh nhân thở thoi thóp với bao nhiêu dây nhợ xung quanh lại hiện ra trước mắt. Hơi thở là gì mà khiến cho biết bao người phải khổ sở vì nó? Tiền bạc, địa vị, danh vọng…phải chăng có thể mua được sự sống?
Suy nghĩ đến đây, tôi cảm thấy mình thật hạnh phúc vì được dùng “máy thở tự nhiên” mà Chúa ban tặng; hạnh phúc vì được chứng kiến những hình ảnh cảm động của các bác sĩ thức suốt đêm lo cho bệnh nhân; hạnh phúc vì mình được góp một phần nhỏ bé vào việc phục vụ các bệnh nhân covid. Nơi đây thật sự là gia đình, không phải vì có ba có mẹ, có người thân yêu, nhưng vì nó chứa đựng tình yêu thương nhân loại đong đầy. Đó là nơi các bác sĩ tận tâm vì bệnh nhân, nơi các nhà hảo tâm đổ tràn tình thương bằng cách lo những bữa cơm cho các tình nguyện viên. Đây cũng là nơi các bác tài vui vẻ đưa đón tình nguyện viên đi làm, nơi các bác bảo vệ ngày đêm chờ các đoàn xe đi về, nơi không còn sự phân biệt tôn giáo nhưng tất cả vì bệnh nhân thân yêu, nơi biết bao lời cầu nguyện và lời thăm hỏi từ hậu phương gởi đến để khích lệ tinh thần chúng tôi. Tôi đã lặng người và cảm thấy xót xa khi nhìn thấy túi đồ của bệnh nhân vì bên trong chỉ vỏn vẹn mấy hộp sữa và mấy cái mền có lẽ do quá vội nên chưa kịp xếp gọn gàng. Tôi đã bàng hoàng khi vừa bước vào ca trực thì một bệnh nhân đã ra đi…
Làm sao có thể ngủ khi xung quanh các bệnh nhân còn sống cũng như đã ra đi không có sự chăm sóc hay tiếng khóc than của người thân mà chỉ có tiếng máy “pin…pin..pin”. Tài sản duy nhất của họ chỉ có một chiếc điện thoại bỏ trong túi nilon, không người thân, không địa chỉ. Có những bệnh nhân ra đi mà tìm một lúc mới thấy địa chỉ và số điện thoại, nhưng bác sĩ chỉ kịp báo cho người nhà một câu ngắn gọn: “Bệnh nhân T.. đã ra đi rồi nha”. Khi các bệnh nhân ra đi, họ chỉ được đặt vào một cái túi đựng thi hài rồi chuyển ra xe. Tôi tưởng tượng cảnh người nhà đau khổ thế nào khi đưa bệnh nhân đi là thân hình nguyên vẹn nhưng khi nhận về chỉ là hũ tro. Nghĩ tới đó tôi không dám tưởng tượng tiếp, nước mắt tôi chảy dài trên má mà tôi cứ ngỡ đó là mồ hôi.
Trở về với công việc của mình, tôi nhớ: Mỗi khi tiễn đưa bệnh nhân xong thì ai vào việc nấy. Tôi lau người cho từng bệnh nhân. Khi lau người cho họ, tôi cảm nhận được nhịp thở của họ thật yếu, có người hoàn toàn bất động. Những người này khi còn khỏe đều tự làm mọi thứ, tự tắm rửa, tự ăn uống. Bây giờ, họ phải phó thác số phận cho các bác sĩ và điều dưỡng ở đây chăm sóc. Trong phòng tôi làm có hai người còn tỉnh táo. Một bác nhắn: Nếu nhắn về được cho gia đình, xin báo cho gia đình bác biết là bác vẫn bình an. Tôi thấy thương bác quá! Bản thân bị bệnh nặng mà còn nghĩ cho người khác. Còn một bác khác là cựu chiến binh, bác nói: “Là cựu chiến binh, bao nhiêu khổ cực bác cũng chịu được nhưng nay lại không thể chịu nổi một con virus bé tí. Nó hành hạ bác đau lắm, nóng lắm, trong phổi và cổ họng như lửa đốt”. Hèn chi tôi thấy bác cứ gồng lên từng cơn mỗi khi nhiệt độ tăng. Tôi đã tưởng mình làm bác đau nên hỏi: “Con làm bác đau hả?” Bác trả lời: “Không đau…con làm nhẹ nhàng mà…cảm ơn con nhiều lắm”.
Tôi cũng nhìn thấy hình ảnh của các anh chị em thiện nguyện khác đang lau người bệnh nhân. Hình ảnh ấy thật đẹp, giống như các chị em của Mẹ Thánh Têrêsa Calcutta đang chăm sóc bệnh nhân vậy. Tôi tự hỏi, nếu những người đang nằm đây là người thân hay bản thân mình thì sẽ ra sao nhỉ??? Kì lạ, thay vì cảm giác lo lắng tôi lại cảm thấy thật bình an. Bình an vì tin rằng có Chúa luôn đồng hành. Bình an bởi nơi đây có những người chị em mới, tuy không cùng dòng tu, không cùng tôn giáo nhưng chung một chí hướng. Bình an vì tôi tin ở nhà – “hậu phương vững chắc” – vẫn không ngừng cầu nguyện cho tôi.
Đêm nay, một đêm tôi không ngủ với bao suy nghĩ: Nghĩ về bệnh nhân và nghĩ về bản thân mình, nghĩ về phận người và nghĩ về cuộc đời. Hơi thở là chi mà biết bao người phải nỗ lực để giành giật lấy? Thế mới thấy quý “cái máy thở tự nhiên” mà Chúa ban cho và biết trân quý những giây phút được đoàn tụ bên người thân, bên gia đình. Nơi đây, tôi muốn gởi tới mọi người lời nhắn nhủ đơn sơ: “Hãy tranh thủ thời gian ở nhà để cùng gia đình nấu những bữa cơm thật ấm cúng và chia sẻ với nhau những giây phút vui tươi, hạnh phúc nhiều hơn. Và cũng đừng quên dành thêm thời gian chăm sóc sức khỏe tinh thần nữa nhé!”
Thủ Đức, ngày 25.7
Nữ tu Têrêsa Nguyễn Thị Vui,
Dòng Nữ Tỳ Chúa Giêsu Linh Mục