Lịch sử chủng ngừa bắt đầu từ vài thế kỷ gần đây, từ một số phương thức dân gian thời xưa, đến kỹ thuật chủng đậu vào thế kỷ 17 ở Trung Quốc…

Năm 1796, bác sĩ Edward Jenner, thành viên của Hội Hoàng gia London (Anh), đã được công nhận là cha đẻ của vắc xin. Sau khi tình cờ phát hiện bệnh đậu bò (bệnh đậu mùa ở bò), ông đã nghiên cứu và thực hiện chủng ngừa siêu vi gây bệnh đậu bò cho một cậu bé 13 tuổi. Em bé này sau đó miễn dịch trước vi rút gây bệnh đậu mùa. Năm 1798, vắc xin đầu tiên ngừa đậu mùa được phát triển.

Ðến thế kỷ 19, nhà khoa học Công giáo Louis Pasteur đã thực hiện các cuộc thí nghiệm đi đầu cho nỗ lực phát triển vắc xin bệnh tả dựa trên vi rút sống giảm độc lực và vắc xin ngừa bệnh than (lần lượt vào năm 1897 và 1904). Vắc xin dịch cũng được phát minh vào cuối thế kỷ 19. Từ năm 1890 đến 1950, nỗ lực phát triển vắc xin được tăng tốc, cho phép ra đời những dòng vắc xin cứu sống hàng triệu người, trong đó có vắc xin ngừa lao Bacillis-Calmette-Guerin (BCG).

Năm 1923, nhà miễn dịch học người Anh Alexander Glenny đã hoàn thiện biện pháp khử hoạt độc tố uốn ván bằng formaldehyde. Phương pháp tương tự đã được áp dụng để phát triển vắc xin ngừa bệnh bạch hầu vào năm 1926. Bên cạnh đó, vắc xin ho gà mất nhiều thời gian hơn để điều chế, và phải đợi đến năm 1948, Mỹ mới cấp phép vắc xin đầu tiên liên quan đến căn bệnh này.

Giai đoạn 1950-1985 chứng kiến sự xuất hiện của các biện pháp cấy mô siêu vi, dẫn đến sự ra đời của vắc xin ngừa sốt bại liệt Salk (hiện không còn sử dụng) và Sabin. Công tác chủng ngừa sốt bại liệt trên diện rộng đã giúp xóa sổ căn bệnh này ở nhiều vùng của thế giới. Cũng trong thời gian này, các chủng vi rút gây bệnh sởi, quai bị và rubella được xử lý để chế tạo vắc xin. Hiện bệnh sởi nhiều khả năng sẽ là mục tiêu bị xóa sổ kế tiếp thông qua các chiến dịch tiêm phòng.

Hai thập niên qua chứng kiến các lợi ích của di truyền học phân tử và việc tăng cường ứng dụng công nghệ mới vào lĩnh vực miễn dịch học, vi sinh vật học và gien di truyền cho các dự án phát triển vắc xin. Nhân loại đang gặt hái những thành công trong việc phát triển các vắc xin kết hợp để ngừa viêm gan siêu vi B, sự ra đời của những kỹ thuật mới cho khâu sản xuất vắc xin cúm mùa…