2023
Nên làm gì để giúp trẻ xóa bỏ cảm xúc tiêu cực?
Nên làm gì để giúp trẻ xóa bỏ cảm xúc tiêu cực?
Thay đổi cảm xúc “u ám” trong tâm của trẻ
Trong một tập trước đây, cô Trần từng kể câu chuyện về một sinh viên xuất sắc của trường Đại học Quốc gia Đài Loan. Mẹ cậu ấy bật khóc vào lúc nửa đêm, vì vậy cậu đã nhanh chóng gọi cho cô Trần để được trợ giúp. Sau này cậu đã học được cách kiềm chế cảm xúc của mình. Còn cháu học sinh lớp hai tiểu học này, ban đầu cháu bé có một trái tim trong suốt, nhưng sau khi cháu mô tả những gì đã xảy ra ở trường học, bạn nghĩ xem trái tim của cháu bé bây giờ có màu gì? Có lẽ là màu đen xám, thậm chí là màu đen. Màu bình thường nên là màu gì? Đó là màu vàng vui vẻ, hoặc màu xanh hy vọng.
Vậy đối với những cảm xúc đen tối đó thì giải quyết như thế nào đây? Nếu bạn không trút bỏ nó, thì những màu sắc đẹp sẽ không tiến vào được. Nếu cảm xúc này không được giải tỏa để các màu sắc khác được thêm vào, chẳng hạn như màu xanh lá cây, thì nó sẽ trở thành màu gì? Chắc chắn nó sẽ trở nên “vẩn đục” hơn. Như vậy chúng ta có thể biết được một điểm quan trọng: thông thường người lớn không giải quyết tận gốc những vấn đề cảm xúc này, không giúp trẻ hiểu được những điều này, cũng không chấp nhận rằng trái tim của trẻ đang tạm thời có những cảm xúc đen tối. Họ lại tìm cách thêm thắt thứ gì đó rồi nói với trẻ: đừng suy nghĩ nhiều quá, hãy mặc kệ nó, đừng quá để tâm vào điều ấy… Chúng ta đi ăn kem, xem phim, v.v., chuyển hướng sự chú ý của trẻ theo cách này tương đương với việc thêm vào màu xanh lá cây và màu vàng, và kết quả là gì? Cháu bé đó về cơ bản sẽ không hạnh phúc, và lần sau khi có chuyện xảy ra, vấn đề vẫn sẽ tồn tại.
Vì vậy đối với những thứ màu đen này, bạn phải làm mọi cách để nó có thể giải tỏa ra, mở một cánh cửa để chúng thoát ra ngoài, như vậy chúng mới chảy tràn ra được. Cô Trần nghĩ rằng cha mẹ hay giáo viên ở trường đều có một bài tập rất quan trọng trong quá trình trưởng thành của trẻ, đó là dạy con trẻ và học sinh cách loại bỏ những cảm xúc tiêu cực.
Bé trai áp lực lớn hơn bé gái
Bây giờ các bậc cha mẹ chắc hẳn đã bắt đầu nhận ra tầm quan trọng của cuốn sổ thứ hai – cuốn sổ cảm xúc. Làm thế nào để thể hiện và làm điều đó một cách cụ thể, cô Trần sẽ hướng dẫn các bạn ngay bây giờ. Điều đầu tiên là bạn phải chấp nhận nó, chấp nhận những gì con trẻ nói với bạn. Và cha mẹ nên nói thẳng với con rằng: “Cảm ơn con rất nhiều! Vì con đã kể cho cha mẹ nghe điều khiến con cảm thấy rất khó chịu.” Câu này nên nói thật rõ ràng với cháu bé. Trên thực tế, không dễ để một bạn nam, thậm chí là một bé trai nói ra như vậy!
Bạn biết đấy, đối với bé gái, hẳn là sẽ khóc lóc và kể lể những điều khó nói, nhưng với bé trai thì sao? Đúng vậy, cậu bé ngồi lên xe, điều gì cũng không chịu nói, một mực cho đến khi vào nhà mới từ từ nói.
Trên thực tế, chúng tôi đã thực hiện nhiều cuộc khảo sát và nhận thấy rằng các bé trai, đặc biệt là khi đã trưởng thành hoặc thiếu niên, thậm chí là từ khi học lớp hai tiểu học, trên cơ bản là có áp lực lớn hơn bé gái rất nhiều. Bạn thử nghĩ xem, nếu đây là lời bé gái nói ra, phản hồi từ cha mẹ sẽ không giống bé trai. Cha mẹ thường có những phản hồi khác nhau về giới tính, với bé trai thì thường sẽ nói: “Sao con hẹp hòi thế!” “Con trai phải có chí hướng lớn lao”… Cháu bé có thể cảm thấy rất khó chịu, cho dù nước mắt sắp rơi xuống rồi nhưng vẫn phải cố gắng chịu đựng. Nhưng với bé gái thì khác, khi bé gái khóc thì sẽ có người đến an ủi. Do đó, với quan niệm rập khuôn như vậy, các bé trai sẽ chịu đựng những áp lực tương đối lớn hơn so với bé gái.
Cảm ơn và xin lỗi
Tiếp theo, cháu bé nói: “Con cũng biết là có nói với mẹ thì cũng vô ích, mẹ sẽ không mua cho con (chiếc đồng hồ như vậy).” Lúc này, cha mẹ nên đáp lại rằng: “Cảm ơn con đã rất hiểu mẹ (hoặc cha)! Chỉ là mẹ không ngờ rằng có thể mẹ đã thiếu sót chưa dạy con một vài điều khiến con không biết phải làm sao. Vì vậy, đây là lỗi của mẹ.” Nỗi đau của đứa trẻ đến từ việc bỏ sót mắt xích vô cùng quan trọng do cha mẹ chưa dạy con, chứ không phải bắt nguồn từ giá trị quan của trẻ có vấn đề. Nói cách khác, cha mẹ đang thiếu một vài mắc xích khi áp dụng giá trị quan này vào các tình huống cụ thể, vì vậy đó là lỗi của cha mẹ. Tất cả những điều này phải được nói rõ ràng, nếu không hôm nay cha mẹ mua cho con một chiếc đồng hồ phù hợp với con, vậy ngày mai con có đi so sánh những cái khác nữa không?
Ngoài ra, chúng ta còn có thể thấy một cảnh tượng trong rất nhiều sử sách và điện ảnh: Bên nào đó bị đánh tơi tả, sau đó anh em bắt đầu có cùng một kẻ địch và đánh trả lại, cuối cùng chuyển bại thành thắng.
Nhớ lại điều hạnh phúc nhất
Cha mẹ đã khẳng định trước rồi sau đó xin lỗi con trẻ. Lúc này bạn và con đã trở nên rất thân thiết và bắt đầu “cùng chung một kẻ địch,” tức là hai trái tim liên kết lại với nhau. Những cảm xúc đen tối trong lòng cháu bé đã bắt đầu được giải tỏa, đã chảy ra gần hết, lúc này bạn mới có thể bổ sung những chất dinh dưỡng vào đó.
Cách tiếp cận cụ thể tiếp theo phụ thuộc vào mối quan hệ giữa vợ và chồng trong mỗi gia đình, hoặc mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình. Bạn có thể hỏi trẻ: “Ở nhà thời điểm nào là lúc con hạnh phúc nhất?” Nếu trẻ không có thói quen nhớ về những chuyện này cũng không sao, nhưng cha mẹ nhất thiết phải có những kỷ niệm này. Bạn có thể kể cho trẻ nghe những điều vui vẻ đã xảy ra ở nhà, chẳng hạn như nhìn thấy những điều khiến con hạnh phúc nhất, bạn hãy kể lại cho trẻ nghe. Bởi vì chắc chắn một điều rằng mọi thứ diễn ra vào thời điểm đó đều không thể mua được bằng tiền.
Tôi tin rằng những người từng trải trong cuộc sống sẽ đồng ý với tôi. Dù là bữa cơm mẹ nấu ở nhà và hôm đó mẹ rất chu đáo, cha cũng phụ giúp nên cả nhà có một bữa tối vui vẻ bên nhau. Hoặc là một ngày nào đó cả gia đình cùng nhau chơi trốn tìm, hay chơi đùa rất vui vẻ trong công viên.
Quý vị tham khảo bản gốc từ Epoch Times Hoa ngữ
2023
THÂN PHẬN TUỔI GIÀ TRONG KIẾP NHÂN SINH
THÂN PHẬN TUỔI GIÀ TRONG KIẾP NHÂN SINH
Trong vòng hai tháng vừa qua, tôi vinh dự nhận được hai tấm bằng chúc thọ bảy mươi tuổi, một từ hội Người Cao Tuổi cấp Phường/ Xã, hai là của hội Đồng Hương. Quả thực, bây giờ mình đã được người ta kính trọng gọi là “Cụ” rồi vì đã bước chân vào lớp tuổi xưa nay hiếm. Thất thập cổ lai hy! Chúng ta cũng biết rằng hàng năm người ta chọn ngày 01 tháng 10 để nhắc nhớ và tôn vinh người cao tuổi. “Ngày quốc tế người cao tuổi viết tắt IDOP (International Day of Older Persons) là một ngày hành động quốc tế do Liên Hiệp Quốc đặt ra nhằm tuyên truyền cổ động cho việc chăm sóc, bảo vệ các người cao tuổi trong mọi nước thành viên vào ngày 01 tháng 10 hàng năm”. (Theo Wikipedia)
Nhiều lúc mình tự hỏi, liệu bảy mươi đã là già chưa? Lấy gì làm tiêu chuẩn để đo cái già của mình bây giờ? Thời gian chỉ là một số đo ước lệ. Người ta thường nói, “càng già, càng dẻo, càng dai…” để ám chỉ rằng cái mà người ta tưởng “già-hết-đát” thì không hiển nhiên áp dụng cho hết mọi lão-nhân được. Trên thực tế, có nhiều người già mặc dù đã trên dưới một trăm tuổi nhưng có thể làm được những chuyện phi thường mà người trẻ không làm được, như khiêu vũ, chơi piano, nhảy dù, chạy ma-ra-tông, thực hành Yoga, lặn sâu dưới biển vv.
Có người đã nói, “Khi người ta 20-30 tuổi thì người ta còn quá trẻ, 30-40 tuổi thì đang trẻ, 40-50 tuổi hãy còn trẻ, 50-60 trẻ lạ lùng, 60-70 tuổi là trẻ không ngờ và sau 70 là trẻ vĩnh viễn…Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cũng có ý kiến sau: ‘Nói với một người trẻ rằng tôi già rồi em ạ, là vô lễ. Không có già, không có trẻ’ “. [1]
Vậy thì chẳng có lý do gì phải bận tâm về cái “già” của mình cả. Cũng chẳng phải mặc cảm về cái tấm thân gầy héo hay mái tóc bạc phơ làm gì, chẳng qua đó chỉ là dấu ấn của thời gian mà thôi.
Quả thật, “Con người sinh ra, sống và phải già đi, đó là lẽ thường trong cuộc sống con người, nhưng tuổi già phải có một cái gì để lại. Vì thế George Granville nói: ‘Tuổi trẻ là mùa của yêu thương, tuổi già là mùa của đạo đức. Tuổi già có thể trở thành một giai đoạn quý nhất của cuộc đời. Có người nói: Chúa định cho sức mạnh và vẻ đẹp của tuổi trẻ là ở thể chất. Nhưng sức mạnh và vẻ đẹp của tuổi già là trong tâm linh’. Đức thánh GH Gioan Phaolô II, dù đã già nua nhưng người cũng vẫn là một thần tượng cho cả giới trẻ cũng như giới già. Vì thế, trong cuốn ‘Phẩm Giá của Người Già’ (The Dignity of Older People) có đoạn viết như sau: ‘Đức thánh GH Gioan Phaolô II sống tuổi già của người với sự tự nhiên thoải mái dễ chịu. Người không che giấu gì hết, mà còn biểu lộ ra cho mọi người biết. Với sự hết sức chân thành, người nói: ‘Tôi là một linh mục già yếu’. Người sống tuổi già của người trong niềm tin. Người không hề để người bị giới hạn bởi tuổi tác”. [2]
Con người, dù không muốn già, cũng phải gánh lấy tuổi già theo năm tháng của cuộc đời này. Tuổi già có những đặc điểm mà những lứa tuổi khác không có được. Đó vừa là niềm hạnh phúc an nhiên nhưng cũng là niềm khắc khoải âu lo, vì tuổi già vừa là ân huệ, đồng thời cũng là một thử thách đáng sợ. Như câu nói sau đây: “Tuổi già giống như một chiếc máy bay xuyên qua cơn bão. Nếu một lần bạn cất cánh thành công, thì không có điều gì là bạn không thể làm được” (Golda Meir).
TUỔI GIÀ TRONG TỨ KHỔ (SINH-BỆNH-LÃO-TỬ)
Khi nói đến tuổi già, người ta thường nhắc đến bốn cái khổ của kiếp làm người, đó là sinh, bệnh, lão, tử. Lão là một cái khổ mà bất cứ ai cũng cảm nhận rõ ràng nhất. Cái khổ của người già lại trở nên bi đát hơn khi nó gắn liền với hai cái khổ kia, đó là bệnh và tử. Nói về bệnh của người già, ta không thể không nói đến những căn bệnh thể xác và căn bệnh tâm thần.
Khi bắt đầu tuổi sáu mươi, cơ thể lão hóa dần dần, các bệnh tật ồ ạt kéo tới. Tuổi này bắt đầu gọi là tuổi già hay tuổi cao niên và khi qua đời người quá cố sẽ được phong cho hai chữ “Hưởng thọ”.
Thực vậy, “Ở tuổi này, cả cơ thể và tinh thần đều thay đổi, da nhăn, tóc bạc, đi đứng cũng chậm chạp, mắt mờ, tai lãng, sức yếu cùng với xuất hiện những tâm lý cô đơn, bi quan, nóng nảy, đa nghi… Những khủng hoảng tâm lý càng ngày càng tăng lên theo tuổi tác rõ nét nhất là khoảng 80 tuổi. Người về già cũng như một em bé, thân thể yếu đi, phản ứng chậm, người già cần một thời gian lâu để ghi nhớ dữ kiện, suy nghĩ và thời gian trả lời lâu hơn. Đặc biệt con người càng về già trí nhớ suy giảm rất hay quên, thiếu sự chú ý, dễ mắc hội chứng Alzheimer, không nhớ để đồ dùng ở đâu. Xương cốt yếu đi, hay đau nhức xương, đi đứng chậm chạp, dễ té ngã vì thế trong phòng tắm cần có biện pháp phòng ngừa trơn trợt” vv. [3]
Bệnh tật đối với người già thiết thân như bóng với hình. Mỗi khi gặp người lớn tuổi, ta chào hỏi, “Ông/ bà khỏe không?”, thì câu trả lời luôn là “Yếu lắm!”.
. Cái yếu nơi người già thấy rõ nhất là đi đứng khó khăn, vận động chậm chạp, không vững vàng như tuổi trẻ, nên nhiều trường hợp phải dùng đến cây gậy, như là cái chân thứ ba để trợ giúp.
. Cái yếu tiếp theo là về con mắt và lỗ tai. Nghe kém, nhìn kém. Trong nhiều trường hợp, các cụ phải dùng kính để xem cho rõ và dùng máy trợ thính để nghe rõ hơn. Thông thường thì cả thính lực và thị lực đều giảm sút đáng kể. Đó là cái bất tiện khá lớn của tuổi già.
. Cái yếu nữa là về giấc ngủ. Tuổi già sẽ không bao giờ ngủ sâu và ngủ lâu như tuổi trẻ. Thường thì có được giấc ngủ ngắn vào lúc khuya và chập chờn cho tới sáng. Các cụ ông lại phải chiến đấu với căn bệnh của tuyến tiền liệt, nên phải thức giấc để đi tiểu tiện nhiều lần trong đêm. Không gì cưỡng lại được. Dỗ được giấc ngủ đã khó, vậy mà hàng đêm cứ phải lóp ngóp dậy để đi vệ sinh năm ba lần, ôi thôi đâu còn ngủ nghê gì được nữa. Nhưng riết rồi cũng quen. Tất cả trở thành chuyện bình thường.
. Cái yếu đặc trưng của người già thuộc về trí nhớ. Dường như vấn đề trí nhớ của các cụ thường bị xuống cấp trầm trọng. Có cụ nói trước quên sau. Có cụ chuyện cũ xưa thì nhớ và kể lại vanh vách, còn chuyện mới xảy ra thì chẳng còn nhớ gì. Mới nghe xong mà cứ hỏi đi hỏi lại như chưa nói gì…Tất nhiên trong cuộc đối thoại, người nghe sẽ phải kiên nhẫn và thông cảm lắm, nếu không câu chuyện sẽ rơi vào bế tắc!
Có người đã chia sẻ kinh nghiệm bản thân, như sau: “Cảm nghiệm hiển nhiên về vấn đề này là người già bắt đầu quên, bắt đầu lẩm cẩm. Kinh nghiệm bản thân, có những lần rõ ràng khi ra khỏi nhà, đã khóa cửa cẩn thận, mà khi đã đi được một đoạn đường, sao tự nhiên mình quên hẳn không nhớ ra là đã khóa chưa; thế là buộc lòng phải quay trở lại… tôi có thể nghĩ khá lâu mới nhớ được tên một người bạn, quên ngay một việc mình định làm, tìm không thấy đồ vật mình vừa đặt xuống, không nhớ mình đã làm việc đó chưa, nhưng một lúc sau thì có thể nhớ lại”. [2]
. Còn cái yếu nữa của tuổi già không thể không nói tới. Đó là vấn đề ăn uống. Người già thường than thân trách phận là, lúc còn trẻ ăn được thì không được ăn, đến khi về già thì được ăn nhưng lại không ăn được. Đó là sự thật hiển nhiên. Vì khi đã lớn tuổi, việc ăn uống trở nên khó khăn. Răng thì rụng dần, nếu còn lại cái nào thì cũng lung lay, tê buốt. Có cụ không còn cái răng nào, gọi là móm, có cụ còn vài cái nhưng vấn đề nhai, nuốt trở nên khó khăn. Thậm chí việc uống nước hay các chất lỏng khác có khi cũng còn bị sặc. Do đó, người già thường ăn uống được ít, dẫn đến cơ thể suy kiệt và bệnh tật gia tăng.
TUỔI GIÀ VÀ BỆNH TẬT
Nói về bệnh tật của người già sẽ không bao giờ là chuyện dư thừa, bởi bệnh tật luôn gắn với tuổi già. Quả vậy, “Riêng thực trạng sức khỏe và người cao tuổi ở nước ta luôn cần được quan tâm. Nghiên cứu cho thấy, trung bình mỗi người cao tuổi ở nước ta phải chịu đựng 14 năm bệnh tật hành hạ trong tổng số 73 năm của cuộc đời với ít nhất 3 bệnh cần điều trị và khoảng 2,4 ngày bệnh mỗi tháng. Trái ngược với con số 5,7% người lớn tuổi khỏe mạnh thì có đến 60% người già có sức khỏe yếu hoặc rất yếu cần được chăm sóc đặc biệt, hơn thế nữa, việc chữa trị không chỉ tốn kém, khó khăn mà có nhiều trường họp cần phải chạy chữa suốt đời”. (Nguồn: Internet)
Khi bước vào bệnh viện, ta thấy những khu vực khám – điều trị các bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, cơ xương khớp, tiết niệu lúc nào cũng chật cứng người già. Điều này cũng không gì lạ cả, vì khi tuổi của chúng ta càng cao thì nhiều chức năng của cơ thể càng bị suy giảm, sức khỏe càng yếu dần. Chính vì thế, người lớn tuổi dễ mắc bệnh và bệnh mạn tính cũng thường hay bị tái phát.
Có thể tạm liệt kê như sau: [4]
Bệnh về hệ thần kinh trung ương: hầu hết người cao tuổi do hệ thần kinh trung ương bị lão hóa dần nên làm cho trí nhớ kém, hay quên, cá biệt mắc một số bệnh như: Parkinson hoặc Alzheimer.
Bệnh về hệ thống tuần hoàn: trong số các bệnh về tim mạch ở người cao tuổi thì bệnh xơ vữa động mạch, bệnh thiểu năng mạch vành, bệnh tăng huyết áp…chiếm một tỷ lệ đáng kể. Trong một số trường hợp, các loại bệnh này thường thấy ở những người béo phì, nghiện bia, rượu chiếm tỷ lệ cao hơn những người không nghiện bia rượu.
Bệnh về hệ hô hấp: bệnh viêm họng, viêm phế quản mạn tính, giãn phế quản, tâm phế mạn tính, hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là những bệnh gặp khá nhiều ở người cao tuổi, nhất là ở những người có tiền sử hoặc đang hút thuốc lá, thuốc lào, những người sống trong tình trạng thiếu dưỡng khí như: nhà chật hẹp, thiếu ánh sáng, khói bếp nhiều…
Bệnh về hệ xương khớp: đau xương, khớp, thoái hóa khớp nhất là đốt sống thắt lưng, khớp gối hoặc bệnh gút làm cho người bệnh đau đớn, lo lắng, buồn chán, nhất là khi thay đổi thời thiết. Thoái hóa khớp gối, gây biến chứng cứng khớp gây đau khớp gối và vận động khó khăn mỗi buổi sáng lúc bắt đầu ngủ dậy. Triệu chứng đau nhức các khớp xương tương đối phổ biến ở người cao tuổi, đặc biệt là về đêm gây khó chịu ảnh hưởng đến sức khỏe và gây mất ngủ hoặc ngủ không sâu, không ngon giấc.
Bệnh về đường tiêu hóa: Người cao tuổi rất dễ mắc bệnh rối loạn tiêu hóa như: ăn không tiêu, đầy hơi, chướng bụng, táo bón hoặc tiêu chảy. Táo bón là một bệnh do nhiều lý do khác nhau nhưng trong đó có một lý do mà người cao tuổi hay gặp phải là ít vận động. Người cao tuổi thường ngồi một chỗ thêm vào đó ít ăn rau, uống ít nước cho nên phân ứ lại lâu ngày ở trực tràng làm cho các mạch máu trực tràng giãn ra gây nên bệnh trĩ. Người cao tuổi cũng có thể mắc bệnh viêm loét dạ dày-tá tràng, trào ngược thực quản hoặc viêm đại tràng mạn tính. Các loại bệnh dạng này thường làm cho người cao tuổi rất khó chịu, gây lo lắng, ăn không ngon, ngủ không ngon giấc hoặc kém ngủ, mất ngủ kéo dài. Mất ngủ lại làm cho nhiều bệnh tật phát sinh.
Bệnh về hệ tiết niệu – sinh dục: Người cao tuổi cũng rất dễ mắc các bệnh về hệ tiết niệu – sinh dục, đặc biệt là u xơ tiền liệt tuyến hoặc ung thư tiền liệt tuyến. Những bệnh về sinh dục – tiết niệu thường có hiện tượng đi tiểu nhiều lần, tiểu rắt, tiểu són, nhất là vào ban đêm gây nhiều phiền toái cho người già.
Ngoài ra, ở người cao tuổi cũng thường bị rối loạn một số chỉ số về mỡ máu (cholesterol, triglycerid), rối loạn về chức năng gan (SGOT, SGPT), đái tháo đường vv.
Như trên đã nói, bệnh tật đối với người lớn tuổi thiết thân như người bạn đời. Dù không muốn hay không thích, chúng ta cũng phải “sống chung với lũ”. Vì thế thái độ thích hợp nhất của người già là chấp nhận bệnh tật và sống lạc quan. Chẳng hạn có ý kiến sau đây:
“Khi nói về sức khỏe người già hay hạnh phúc của người già, các nghiên cứu tổng kết đã đưa ra những khái niệm như ‘sức khỏe tương đối’. Sức khỏe chỉ cần tương đối thôi chứ nếu như mình đã 60, 70 tuổi mà mình muốn khỏe như một chàng thanh niên 30 tuổi thì không được rồi, mình phải chấp nhận. Nếu mình 60 tuổi rồi mà cứ ngồi tiếc mãi hồi 45, rồi lúc 70 tuổi ngồi tiếc mãi hồi 60, rồi khi mình 75 lại tiếc mãi hồi 70 tuổi…thì thật không nên. Phải biết sống ‘ở đây và bây giờ’ thôi. Mình tiếc mãi rồi mình khổ mãi…Cho nên người ta nói mình ở tuổi nào thì tuổi đó là tuổi hạnh phúc nhất, tốt nhất, muốn nhỏ lại hay lớn lên đều không được. Mình phải thưởng thức ngay lúc đó, ngay tuổi đó thì mình mới có thể hạnh phúc”. [1]
Bên cạnh chuyện bệnh tật của người già, chúng ta không thể không nói tới những đặc điểm về tâm lý, tinh thần của người cao tuổi. Mỗi khi gặp người lớn tuổi, ta thường nghe lời than thở “Chán lắm!”. Chán đây là biểu lộ tâm trạng cô đơn, tinh thần bi quan, cùng với tâm lý buồn chán thất vọng.
. Chán trước hết là vì phần đông người già luôn cảm thấy cô đơn, bị bỏ rơi. Cô đơn là trạng thái tâm lý người lớn tuổi dễ mắc phải. Có người cô đơn vì hoàn cảnh riêng phải sống lủi thủi một mình, không người thân hay con cháu bên cạnh. Người ta gọi đó là tình trạng người già neo đơn.
Cũng có trường hợp, cha mẹ lớn tuổi có điều kiện ở chung với con cháu nhưng họ vẫn cảm thấy cô đơn, lạc lõng. Do hoàn cảnh kinh tế, xã hội, con cháu phải đi làm, thường xuyên vắng nhà, còn ông bà/ cha mẹ thì chỉ biết lủi thủi trong nhà, nên cảm thấy như bị bỏ rơi, bị giam lỏng. Những lúc gia đình đoàn tụ, như trong bữa cơm tối chẳng hạn, thì người trẻ say mê nói chuyện làm ăn, buôn bán, trong khi người già cảm thấy lạc lõng, dường như họ thuộc về một thế giới khác, khó hòa nhập được. Họ sống khép kín và thu mình. Từ đó phát sinh tâm trạng tủi thân, rồi cũng vì thế người già dễ dàng mắc chứng trầm cảm.
Tuy nhiên, nói về cuộc sống của người già, nhiều người đặt câu hỏi, vậy người già có thực sự cô đơn hay không? Thực ra, cô đơn hay không, cũng tùy từng người, từng hoàn cảnh và từng nếp sống. Tại VN ngày nay, ở thành thị cũng như nông thôn, người ta lập những câu lạc bộ giúp người già có điều kiện sinh hoạt, vui chơi giải trí như khiêu vũ, đánh cờ, tập dưỡng sinh, tập múa, tập hát, tập đàn, diễn văn nghệ vv.
Hiện nay, cũng có nhiều người già ham mê đọc sách, viết sách, nghiên cứu, học hỏi. Có cụ đã ngoài 70, 80 mà vẫn cắp sách tới giảng đường đại học. Mặt khác, cũng có nhiều người lớn tuổi khá hài lòng với cuộc sống lặng lẽ, êm đềm, thảnh thơi của họ. Họ dành thời gian đi thăm bạn bè già, chăm sóc cây cảnh, nuôi chim cảnh, cá cảnh vv. Ngoài ra, nhờ sự phát triển của cách mạng công nghệ khiến việc kết nối với xã hội trở nên đơn giản và gần gũi, người già có điều kiện sử dụng internet, tham gia mạng xã hội như facebook, nhờ đó cuộc sống trở nên phong phú, gần gũi và hấp dẫn không kém.
Một vài địa phương, chính quyền và các nhà hảo tâm có sáng kiến chung tay xây dựng các cơ sở nuôi dưỡng và chăm sóc người già. Các cụ đến đây sống và sinh hoạt như nhà của mình, nhờ đó họ thoát cảnh cô đơn lẻ loi.
. Chán vì mang mặc cảm tự ti, thiếu tự tin. Người lớn tuổi thường mang mang mặc cảm tự ti và tỏ ra thiếu tự tin là vì tuổi già sức yếu, họ không còn khả năng làm những việc mà khi còn trẻ họ đã làm một cách dễ dàng, hiệu quả. Chẳng hạn, khi trẻ họ có thể chạy xe gắn máy cả trăm cây số mà không mệt, bây giờ thì chào thua. Ngày trước, người ta có thể leo trèo, chạy bộ, lao động chân tay hàng giờ mà không mỏi mệt, nhưng bây giờ thì vô phương. Thậm chí đi lên xuống cầu thang trong nhà cũng phải đứng lại nghỉ mệt, hơi thở thì hổn hển.
Quả đúng như câu nói, “Lực bất tòng tâm”. Ngạn ngữ Pháp cũng có câu nói tỏ ra tiếc nuối cho tuổi già, nói lên sự bất lực của tuổi già,“Si jeunesse savait, Si vieillesse pouvait!” (Nghĩa là: Ước gì tuổi trẻ giàu kiến thức và ước gì tuổi già giàu năng lực). Đúng thế, tuổi trẻ thiếu kinh nghiệm, non kiến thức và tuổi già thừa kinh nghiệm, giàu hiểu biết, nhưng sức lực thì đã quá hư hao theo ngày tháng phôi pha. “Than ôi, thời oanh liệt nay còn đâu!”. (Nguồn: Internet)
. Chán vì thường xuyên lo sợ và lo lắng. Có thể nói, lo lắng và lo sợ là dấu hiệu đặc trưng của tuổi già. Khi còn trẻ người ta vô tư trước mọi biến chuyển, mọi thay đổi, mọi khó khăn trong cuộc sống. Nhưng về già, xem ra cái gì chúng ta cũng sợ hãi, lo lắng. Lo lắng chuyện mưa nắng, giông bão, lũ lụt. Lo lắng chuyện cơm ăn áo mặc. Lo lắng chuyện ốm đau, bệnh tật. Lo lắng chuyện của con cháu. Lo lắng chuyện thời thế, chính trị vv.
Bên cạnh tâm trạng lo lắng linh tinh, người già còn dễ rơi vào tình trạng lo sợ vu vơ nữa. Lo sợ đi máy bay vì máy bay rớt. Lo sợ đi xe đò vì có thể bị đụng xe. Lo sợ đi một mình vì lạc. Lo sợ nhiều nhất vẫn là lo cho sức khỏe của mình vì cảm thấy gần đất xa trời. Thường xuyên bị ám ảnh bởi cái chết, người già thường sống trong bất an. Phải chăng thân phận của lứa tuổi gần đất xa trời là như vậy!?
. . . . . . . . . . . . . . . .
Thực ra, nếu nhìn tuổi già trong toàn cảnh cuộc đời thì ta sẽ thấy rằng chính giai đoạn tuổi cao niên, con người mới thực sự là chính họ. Họ hiểu chính bản thân họ với thân phận làm người trong kiếp sống ngắn ngủi. Họ hiểu giá trị cuộc đời hơn. Họ hiểu hạnh phúc là gì và đến từ đâu. Họ biết trân trọng những biến cố vui buồn trong cuộc sống, bởi đó chính là nét đẹp đa sắc màu của kiếp nhân sinh. Có câu nói sau: “Hãy có thời gian cho cả công việc và hưởng thụ; khiến mỗi ngày vừa hữu ích vừa thoải mái, và chứng tỏ rằng bạn hiểu giá trị của thời gian bằng cách sử dụng nó thật tốt. Và rồi tuổi trẻ sẽ tươi vui, và tuổi già không có nhiều hối tiếc, và cuộc đời sẽ là một thành công tươi đẹp” (Louisa May Alcott).
ĐTC Bê-nê-đic-tô XVI cũng đã nhắn nhủ người già là đừng nhìn lại quá khứ để thương tiếc trong sự sầu muộn, để rồi coi giai đoạn sống hiện nay như thời xế chiều. Ngài nhấn mạnh rằng: “Thật là đẹp ở trong tuổi già! Trong mỗi lứa tuổi, ta cần biết khám phá sự hiện diện và phúc lành của Chúa và những phong phú mà lứa tuổi ấy chứa đựng. Đừng bao giờ để cho mình bị khép kín trong sầu muộn! Chúng ta đã lãnh nhận hồng ân sống lâu. Sống, thật là điều tốt đẹp, kể cả với lứa tuổi chúng ta, mặc dù có một số khó khăn và giới hạn. Ước gì trên khuôn mặt chúng ta, luôn có niềm vui vì cảm thấy mình được Thiên Chúa yêu thương và không bao giờ buồn sầu”./. [2]
Aug. Trần Cao Khải
_____________
[1] x. BS Đỗ Hồng Ngọc – Nếp sống an lạc – NXB Văn hóa Văn nghệ TP. HCM năm 2016
[2] Vũ Huy Thiện – Tuổi già – Nguồn: gpcantho.com
[3] Tâm lí người già bạn nên biết – Nguồn: Internet
[4] Người cao tuổi thường mắc những bệnh gì? Nguồn: http://soyte.namdinh.gov.vn
2023
Cám dỗ “thanh tẩy” người khác bằng định kiến của mình
Bài huấn dụ của Đức Thánh Cha
Anh chị em thân mến, chào anh chị em!
Tin Mừng hôm nay trình bày với chúng ta dụ ngôn lúa mì và cỏ lùng (xem Mt 13,24-43). Một người nông dân đã gieo hạt giống tốt trên cánh đồng của mình và phát hiện ra rằng kẻ thù đã gieo cỏ lùng, một loại cây trông rất giống lúa mì, nhưng là một cây gây hại.
Cánh đồng rộng lớn
Bằng cách này, Chúa Giêsu nói về thế giới của chúng ta, một thế giới thực sự giống như một cánh đồng rộng lớn, nơi Thiên Chúa gieo lúa mì và ma quỷ gieo cỏ dại, và do đó, thiện và ác cùng nhau lớn lên. Chúng ta thấy điều đó trong các tin tức, trong xã hội, cũng như trong gia đình và trong Giáo hội. Và khi cùng với những hạt tốt, chúng ta nhìn thấy những loại cỏ dại, chúng ta muốn nhổ chúng đi ngay lập tức, để “quét sạch” ngay lập tức. Nhưng hôm nay Chúa cảnh báo chúng ta rằng đó là một cám dỗ: chúng ta không thể tạo nên một thế giới hoàn hảo và không thể thực hiện điều tốt lành bằng cách vội vàng tiêu diệt những gì sai trái, bởi vì điều này mang lại những hậu quả tồi tệ hơn: như người ta nói, chúng ta sẽ “đổ bỏ luôn đứa bé cùng với nước dơ đã tắm cho nó”.
Cánh đồng trái tim
Tuy nhiên, có một cánh đồng thứ hai mà chúng ta có thể và phải làm sạch: đó là cánh đồng trái tim, cánh đồng tâm hồn của chúng ta, cánh đồng duy nhất mà chúng ta có thể can thiệp trực tiếp. Ở đó cũng có lúa mì và cỏ lùng, thực ra chính từ đó mà cả hai lúa mì và cỏ lùng đều lan rộng ra cánh đồng rộng lớn của thế giới. Thật vậy, trái tim của chúng ta là cánh đồng của tự do: nó không phải là một phòng thí nghiệm vô trùng, mà là một không gian mở và do đó dễ bị tổn thương. Để canh tác nó đúng cách, một mặt cần phải thường xuyên chăm sóc những chồi non tốt, mặt khác phải xác định và nhổ bỏ những cây gây hại, vào đúng thời điểm. Vì vậy, hãy nhìn vào nội tâm và xem xét những gì đang xảy ra trong lòng tôi, những điều tốt và xấu đang phát triển trong tôi. Có một phương pháp tốt để làm điều này: được gọi là xét mình, là nhìn xem điều gì đang xảy ra trong cuộc sống của tôi hôm nay, điều gì đã đánh động tâm hồn tôi, tôi đã có quyết định nào. Và việc này chính là để xác minh, dưới ánh sáng của Thiên Chúa, cỏ dại ở đây và hạt giống tốt ở đâu.
Cánh đồng người lân cận
Sau cánh đồng thế giới và cánh đồng trái tim, còn có một cánh đồng thứ ba. Chúng ta có thể gọi nó là cánh đồng người lân cận. Đó là những người chúng ta gặp gỡ hàng ngày và thường phán xét. Chúng ta dễ dàng nhận ra cỏ lùng của họ biết bao! Chúng ta thích phơi bày điều xấu của người khác biết bao! Và ngược lại, thật khó biết bao để có thể nhìn thấy hạt giống tốt mọc lên! Tuy nhiên, chúng ta hãy nhớ rằng nếu chúng ta muốn canh tác các cánh đồng của cuộc sống, thì điều quan trọng trước hết là tìm kiếm công việc của Chúa: học cách nhìn thấy nơi người khác, nơi thế giới và nơi chính chúng ta vẻ đẹp của những gì Chúa đã gieo, hạt lúa đón nắng với những bông lúa vàng. Chúng ta cầu xin ơn Chúa để có thể nhìn thấy nó trong chúng ta, nhưng cũng ở nơi những người khác, bắt đầu từ những người gần gũi với chúng ta. Đó không phải là một cái nhìn ngây thơ, nhưng là một cái nhìn đức tin, bởi vì Thiên Chúa, người nông dân của cánh đồng thế giới rộng lớn, thích nhìn thấy điều tốt lành và làm cho nó phát triển cho đến khi biến vụ thu hoạch thành lễ hội!
Vì vậy, hôm nay chúng ta cũng có thể tự hỏi mình một số câu hỏi. Suy nghĩ về cánh đồng thế giới: tôi có thể vượt qua cám dỗ “dẹp bỏ mọi thứ cỏ thành một đống”, quét sạch người khác bằng những phán đoán của mình không? Sau đó, nghĩ về cánh đồng trái tim: tôi có trung thực tìm kiếm những mầm mống xấu trong mình và quyết ném chúng vào ngọn lửa lòng thương xót của Chúa không? Và, nghĩ đến cánh đồng người lân cận: tôi có đủ khôn ngoan để nhìn ra điều tốt mà không nản lòng trước những hạn chế và chậm chạp của người khác không?
Xin Đức Trinh Nữ Maria giúp chúng ta biết kiên nhẫn gieo trồng những gì Chúa gieo trên các cánh đồng của cuộc đời, trên cánh đồng của tôi, trên cánh đồng của người lân cận, trên cánh đồng của tất cả.
2023
NỖI CÔ ĐƠN CỦA NGƯỜI GIÀ
NỖI CÔ ĐƠN CỦA NGƯỜI GIÀ
Những ai đã và đang bước vào tuồi già, khoảng từ 70 tuổi trở lên, thường phải đối mặt với một nỗi sợ khủng khiếp, đó là sự cô đơn của tuổi già. Cô đơn không hẳn là do không có người thân hay do hoàn cảnh neo đơn, mà là do những yếu tố rất đặc thù khiến người già phải rút lui vào thế giới riêng của mình. Ở thế giới đó họ phải chiến đấu với mọi thứ khó khăn như tâm trạng chán nản bi quan, nỗi buồn quạnh hiu, bệnh tật triền miên, sự xa cách của xã hội, sự thiếu thốn vật chất, phương tiện này nọ vv…
Do đó, thách thức lớn nhất của người già là phải đối diện với nỗi cô đơn của chính mình. Chúng ta biết rằng, khi tuổi già ập đến, bạn bè và người thân lần lượt ra đi, những người già dễ lâm vào cảnh muốn thu mình lại, ít tiếp xúc với thế giới xung quanh. Khả năng nghe-nhìn (thính lực, thị lực) và sự vận động trở nên sút kém và khó khăn nên càng khiến họ khó giao tiếp với xã hội hơn. Mặt khác, những người già cũng có xu hướng không muốn kết bạn mới. Chính điều này khiến cho tỉ lệ người cao tuổi cô đơn có xu hướng cao hơn những lứa tuổi khác.
Hiện nay, các nhà xã hội học và tâm lý học rất quan tâm tới giới già và những vấn đề riêng của họ. Người ta cũng cố gắng đưa ra những giải pháp thích hợp nhất nhằm giúp người già thoát cảnh cô đơn và lên tiếng khuyến cáo xã hội quan tâm và đầu tư nhiều hơn vào việc giúp người già được có cơ hội sống vui, sống khỏe và sống hạnh phúc.
1-Tình trạng cô đơn của người già tại VN và các nước trên thế giới
Theo kết quả điều tra quốc gia về người cao tuổi Việt Nam, dân số Việt Nam đang “già hóa”. Tỷ lệ người trên 60 tuổi dự báo sẽ chiếm 20,7% dân số vào năm 2040, so với 10,2% năm 2014. Bên cạnh đó, cấu trúc gia đình Việt Nam đang thay đổi rõ rệt, nếu năm 1993 có tới 80% người cao tuổi sống với con cái thì năm 2010, tỷ lệ này chỉ còn 69,5%. Đã có một nhóm người trẻ coi việc tách ra ở riêng khỏi cha mẹ sau 18 tuổi là chuyện bình thường. Điều đáng buồn là, ngay cả khi sống cùng với con cháu, nhiều người già vẫn cảm thấy cô đơn khi không nhận được sự quan tâm, chia sẻ thích đáng. Không ít người già đang bị bỏ rơi ngay chính trong ngôi nhà của mình, giữa người thân của mình. [1]
Chúng ta biết rằng, hàng năm có một ngày gọi là Ngày Quốc Tế Người Cao Tuổi viết tắt IDOP (International Day of Older Persons). Đó là một ngày hành động quốc tế do Liên Hiệp Quốc đặt ra nhằm tuyên truyền cổ động cho việc chăm sóc, bảo vệ các người cao tuổi trong mọi nước thành viên vào ngày 1 tháng 10 hàng năm. Việt Nam cũng tham gia ngày này và tại các địa phương đều có tổ chức phát quà mừng thọ quý cụ ông cụ bà trên 70 tuổi.
Tại châu Âu, theo thống kê, số người già cô đơn càng lúc càng nhiều, chiếm tới hơn 30% dân số. Tuổi thọ kéo dài một mặt thể hiện sự phát triển của quốc gia, mặt khác nó cũng mang lại nhiều vấn đề, đặc biệt là vấn nạn cô đơn của người già. Cô đơn là một trong những căn bệnh đáng sợ nhất mà người cao tuổi phải đối diện trên toàn cầu. Đến nỗi, có những cụ già ở Nhật cố tình ăn trộm để được vào tù sống cho đỡ buồn.
Chính phủ các nước phát triển đã tìm nhiều cách để người già được hưởng sự chăm sóc tốt nhất. Ở Vương quốc Anh có “Bộ Cô đơn”. Ở nhiều nước phát triển, các đường dây nóng mở ra chỉ để người già có nơi gọi điện tâm tình, hoặc có những phong trào tình nguyện khuyến khích thanh niên tới thăm hỏi người già, trò chuyện và đọc sách, ăn với họ bữa cơm. Có những nơi chính phủ khuyến khích con cái đón cha mẹ về sống chung. Bù lại, họ sẽ được giảm giờ làm, giảm thuế hoặc được hưởng thêm ưu đãi trong chăm sóc y tế, sức khỏe. [1]
Tại Anh quốc, các nhà vận động ước tính nước này đang có khoảng 1,2 triệu người cao tuổi phải sống trong cảnh cô đơn. Những cuộc điện thoại hay các cuộc viếng thăm định kỳ theo tuần của những người tình nguyện đang được xem là một phần giải pháp giúp tình hình trở nên dễ chịu hơn.
Theo tổ chức Phi Chính phủ có tên “Người-cao-tuổi” của Anh, ở nước này đang có khoảng 1,2 triệu người cao tuổi phải sống trong cảnh cô đơn “kinh niên”. Tình trạng này ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe cả về thể chất và tinh thần của người già. Bà Caroline Abrahams, giám đốc tổ chức “Người-cao-tuổi” của Anh cho biết: “Sự cô đơn có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và sự hạnh phúc của người già. Điều này có thể nhìn thấy rõ về mặt tinh thần khi tình trạng trầm cảm ở người già thường trở nên nghiêm trọng hơn vì cô đơn”.
Không chỉ dẫn tới những nguy cơ về sức khỏe tinh thần, tình trạng cô đơn còn liên quan chặt chẽ đến bệnh tật, thậm chí là tử vong ở người cao tuổi. Các nghiên cứu gần đây đã cho thấy những người già sống tách biệt với xã hội thường có sức khỏe kém hơn và tử vong sớm hơn so với những người duy trì được sự gắn kết chặt chẽ với xã hội dù mối quan hệ nhân quả giữa việc cô đơn và bệnh tật đến nay vẫn chưa được chứng minh rõ ràng. Theo các nhà nghiên cứu của trường Đại học Lancaster, sự cô đơn có thể tăng nguy cơ tử vong thêm 26%.
Cũng theo nghiên cứu của trường Đại học Lancaster, có một điều trớ trêu là khi sự liên lạc trở nên dễ dàng hơn thì sự cô lập và cô đơn cũng gia tăng nhanh chóng hơn, đặc biệt là ở người cao tuổi.
Ước tính, có đến 3,9 triệu người già ở Anh xem TV là “người bầu bạn” tuyệt vời nhất. Thách thức trong việc giải quyết tình trạng cô đơn ở người lớn tuổi ở Anh đang trở nên khó khăn hơn khi tuổi thọ của người dân ở nước này được cải thiện. Ước tính, trong vòng 20 năm tới, tổng số dân từ 85 tuổi trở lên ở Anh sẽ tăng lên từ khoảng gần 1,3 triệu người hiện nay lên thành 2,8 triệu người.
Số liệu thống kê của Cơ quan y tế quốc gia của Anh cho thấy tình trạng trầm cảm ảnh hưởng tới khoảng 22% đàn ông và 28% phụ nữ trên 65 tuổi ở Anh. Tuy nhiên, theo các nhà tâm lý học ở Viện tâm lý hoàng gia Anh, 85% những người già bị trầm cảm không nhận được sự giúp đỡ từ cơ quan y tế. Vấn đề càng trở nên khó xử trí hơn khi một nghiên cứu của một nhóm bao gồm 9 tổ chức hoạt động vì người già ở Anh chỉ ra rằng có đến hơn 1 nửa trong số những người từ 50 tuổi trở lên sử dụng mạng xã hội Gransnet cho biết họ chưa bao giờ kể với người khác về tình trạng đơn độc mà họ gặp phải. [2]
Tại Nhật Bản, theo số liệu thông kê đầu năm 2019, trong số những cụ ông cao tuổi sống một mình, chỉ có 15% thường xuyên nói chuyện với một người khoảng hai tuần một lần, trong khi đó khoảng 30% cảm thấy không thể nói chuyện với bất kỳ ai và không có người nào đáng tin cậy để họ có thể nhờ giúp đỡ như là thay bóng đèn…
Theo cuộc khảo sát của Viện nghiên cứu an sinh xã hội và dân số quốc gia Nhật Bản, dân số đang già hóa nhanh chóng, có 28% người Nhật ở trên độ tuổi 65, cao nhất thế giới, đặt ra nhiều thách thức cho các nhà hoạch định chính sách đặc biệt là sự cô lập xã hội là vấn đề khó giải quyết hơn cả.
Tỷ lệ những người phụ nữ trên 65 tuổi sống một mình đã tăng gấp đôi từ 11,2% năm 1980 lên 20,3% vào năm 2010, trong khi đó, tỷ lệ này ở nam giới là tăng từ 4,3% lên 11,1% so với cùng kỳ. Trước thực trạng những người cao tuổi ở Nhật Bản sống trong cô độc đã gây ra một hiện tượng xã hội có tên là Kodokushi, một bóng đen đang bao trùm lên Nhật Bản mà không thể nào tìm được lối thoát.
Kodokushi hay còn gọi là những cái chết cô đơn, phản ánh thực tế xã hội Nhật Bản, những người già sống cô độc, khi chết đi không một ai hay biết và thi thể của họ chỉ được phát hiện trong một thời gian dài sau đó. Tòa nhà chung cư Tokiwadaira tại Nhật Bản đã trở nên nổi tiếng vì những cái chết cô đơn của người già sinh sống nơi đây. [3]
2-Một vài giải pháp nhằm giúp người già bớt cô đơn và đỡ bệnh tật
Bà Caroline Abrahams, giám đốc tổ chức “Người-cao-tuổi” của Anh cho biết: “Sự cô đơn có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và sự hạnh phúc của người già. Điều này có thể nhìn thấy rõ về mặt tinh thần khi tình trạng trầm cảm ở người già thường trở nên nghiêm trọng hơn vì cô đơn”. Như vậy, sự cô đơn sẽ có nguy cơ đẩy người già vào tình trạng đau đớn cả thể xác lẫn tinh thần. Họ dễ mắc những chứng bệnh nguy hiểm về tim mạch, tiêu hóa, thần kinh, hô hấp. Các bệnh này thường trở nên mãn tính, khiến người già phải chịu đựng suốt đời.
Mặt khác, khi cô đơn trở thành tình trạng thường xuyên kéo dài, có thể khiến nhiều người già rơi vào tình trạng trầm cảm nặng nề. Trong một báo cáo tại Anh của chiến dịch kêu gọi chống lại trầm cảm Jo Cox Loneliness, chỉ riêng ở quốc gia này đã có tới 9 triệu người đang ngày ngày phải chịu cảm giác cô đơn và sự tách biệt với xã hội.
Cảm giác ấy khiến con người ta dễ trầm cảm hơn, và thường là lý do dẫn đến tình trạng tự sát. Những người cô đơn cũng có rủi ro mắc các bệnh liên quan đến khả năng nhận thức cao hơn tới 64%. Tác hại không chỉ dừng lại ở đó, cảm giác cô đơn làm tăng nguy cơ béo phì, cao huyết áp dẫn đến tử vong sớm lên tới 26%. Con số này cũng tương đương với rủi ro khi hút tới 15 điếu thuốc/ngày. Một số bác sĩ cũng đưa ra lời cảnh báo rằng, cảm giác cô đơn còn khiến con người ta “cố tình” mắc bệnh. Tức là, họ muốn đến gặp bác sĩ nhiều hơn để có cảm giác được quan tâm, chăm sóc, và điều này vô tình tạo áp lực cho ngành y. [4]
Thực vậy, cô đơn khiến người cao tuổi thêm bệnh. Ngày càng nhiều người đối mặt với sự cô đơn và sống trong tình trạng cô lập khi về già. Theo giáo sư John Cacioppo thuộc Đại học Chicago (Mỹ): Những người già cô đơn có mạch máu giòn hơn, điều này khiến họ dễ mắc bệnh tăng huyết áp, cơ thể viêm nhiễm cũng như suy giảm trí nhớ nhanh hơn với người bình thường.
Người già cô đơn sẽ mất tự tin nên sợ các hoạt động xã hội và do đó lại càng tự cô lập mình nhanh hơn. Nhiều nghiên cứu cho thấy số người chết vì cô đơn nhiều gấp đôi số người chết vì béo phì.
Đặc biệt, người cao tuổi sống một mình thường có nguy cơ mắc bệnh trầm cảm cao. Đối với người cao tuổi, trầm cảm có thể có biểu hiện triệu chứng và cấp độ khác nhau. Nhiều người già và gia đình họ không nhận ra các triệu chứng của bệnh trầm cảm, không biết rằng trầm cảm là một căn bệnh và không biết làm thế nào để xử lý được. Nhiều người thậm chí nhầm lẫn các triệu chứng của bệnh trầm cảm là dấu hiệu của sa sút trí tuệ, bệnh Alzeheimer, viêm khớp, ung thư, bệnh tim, parkinson, đột quỵ hay rối loạn tuyến giáp. Chính sự nhầm lẫn tai hại này khiến cho người già bị trầm cảm không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Trên thực tế, ta thấy rằng, không phải bất kỳ người già nào cũng bị suy sụp trong thế giới riêng của mình, để rồi phải sống và chết trong sự cô đơn thảm thương của họ. Có người sống lạc quan yêu đời như lúc còn trẻ. Có người tập thích nghi dần dần với nỗi cô đơn “một mình ta với ta”. Có người rút lui sống xa cách thế giới ngoài mình để cho ngày tháng trôi đi một cách tuyệt vọng. Người già cô đơn nhiều hay ít là do thái độ chấp nhận của họ đối với hoàn cảnh sống đặc thù của mình.
Trước những thay đổi, người già cũng có những cách đón nhận khác nhau. Nhà tâm lý học E. Erikson đưa ra nhận xét về 3 cách thích nghi với tuổi già:
-Một số người chấp nhận bản thân một cách thực tế và đi vào tuổi già một cách suôn sẻ. Họ tìm được sự thỏa mãn trong cuộc sống và các quan hệ thường ngày. Họ cảm thấy họ đã sống có ích và có ý nghĩa, không có gì làm cho họ phải hối tiếc khi về già.
-Số khác chấp nhận tuổi già một cách thụ động và vui lòng đón nhận cơ hội nghỉ ngơi đối với gánh nặng trách nhiệm.
-Một số không ít người không thích nghi với tuổi già. Họ không chấp nhận đời sống thụ động hơn sự bất lực. [5]
Dù trong hoàn cảnh nào, người già vẫn luôn cần đến sự quan tâm và nâng đỡ của nhà nước, xã hội và các tôn giáo.
. Hãy đến với người già:
Đó là phương cách đơn giản nhất nhằm giảm bớt nỗi cô đơn thường xuyên gặm nhấm họ. Ngoại trừ trường hợp “cô đơn tự nguyện”, mọi người già cách chung cần sự hiện diện của một ai đó bên cạnh họ. Nếu là con cháu hay người thân trong gia đình, chúng ta nên thường xuyên lui tới thăm viếng, trò chuyện, an ủi, khích lệ ông bà cha mẹ già yếu của mình. Các ngài thích gì cung cấp cho các ngài cái đó. Có thể một cuốn sách, một bộ cờ tướng, một cái iPhone, một đôi giày hay một cái xe đạp thể thao, một cái TV nhỏ, một cái máy đo huyết áp điện tử, một cái thẻ bảo hiểm y tế và nhân thọ vv.
Sự yêu mến và quan tâm của chúng ta sẽ giúp người già trút bỏ được mặc cảm bị bỏ rơi xa cách, mặc cảm tự ti mình là người vô dụng, sống ngoài lề xã hội. Có người đã nói: “Cô độc thật sự đáng sợ đấy, nhưng không đáng sợ bằng việc cảm thấy cô đơn trong một mối quan hệ” (Amedia Earhart). Người già sẽ rất buồn tủi khi mọi người xung quanh, nhất là con cháu và người thân, vô tình hay hữu ý, tạo một bức tường ngăn cách khiến cho họ cảm thấy cô độc trong thế giới xung quanh họ.
. Hãy tạo cho người già có cơ hội làm mới cuộc đời:
Chúng ta biết rằng một trong những nét tâm lý đặc trưng của tuổi già đó là thường mắc “Hội chứng về hưu”, thường có những biểu hiện trống trải, buồn chán, cô đơn, dễ cáu gắt, thiếu tự tin, hay nghi ngờ. [5] Do đó, chúng ta nên tìm mọi cách để “làm mới” con người và cuộc sống của họ.
Thỉnh thoảng đó đây, người ta thấy nhiều người lớn tuổi, có khi trên 80, 90 tuổi, cũng tích cực tham gia vào các hoạt động ngoài xã hội như thể thao, văn hóa, nghệ thuật. Có cụ lập kỷ lục bằng cách nhảy dù từ trên cao. Có cụ dự thi bơi lội. Có cụ khác luyện tập thể hình. Có cụ tham gia biểu diễn một nhạc cụ nào đó. Có nhiều trường hợp, khi bước vào tuổi già, cao niên rồi người ta mới phát huy những tài năng bẩm sinh. Do đó, nếu xã hội quan tâm giúp đỡ thì người già cũng có thể trở thành nổi tiếng như bao nhiêu tài năng khác.
Ngày nay, chúng ta có thể chứng kiến nhiều người già cắp sách đến trường hay đến giảng đường đại học. Họ say mê học hỏi và đạt được thành tích học tập cao. Có người đã giành được mảnh bằng cử nhân, tiến sĩ giữa những người đồng môn trẻ tuổi đáng con cháu họ.
Chuyện người già làm nên kỳ tích không hiếm. Tại VN, ở Hà Nội có cụ bà 97 tuổi tên Thi nổi tiếng, được phong “sành sỏi Internet nhất Việt Nam”. Cụ từng nói rằng cụ từng bị ung thư 3 năm nay, nhưng còn sức thì còn học. Cụ Thi từng khẳng định mình thích thì mình học thôi, học là học chứ đâu cần biết học để làm gì. Được biết ngoài khả năng sử dụng laptop để viết lách, vụ còn say mê hội họa và đã từng vẽ những bức tranh được nhiều người khen ngợi.
Trong khi đó ở Saigon, ai cũng biết đến cụ Mạc Can một nghệ sĩ rất đa tài. Cụ tên thật Lê Trung Can sinh năm 1945 là một nghệ sĩ ảo thuật đồng thời cũng mới nổi lên nhờ tài viết văn, viết sách. Cụ đã từng tham gia vào nhiều lĩnh vực hoạt động nghệ thuật như đóng hài, đóng phim, biểu diễn ảo thuật và viết văn. Riêng trong lãnh vực viết văn, cụ là tác giả của tiểu thuyết nổi tiếng “Tấm ván phóng dao”. Được biết, cụ Can bắt đầu viết văn lúc tuổi sắp bước sang lục tuần. Nhưng nhờ đam mê, cụ đã thành công và nổi tiếng khắp nước.
Có thể nói, ngày nay nhờ mạng xã hội phát triển nên các cụ có cơ hội tiếp cận với văn minh nhân loại, đồng thời có điều kiện tương tác với mọi người, mọi lớp tuổi, mọi đất nước trên toàn cầu.
Nghiên cứu từ Kaspersky Lab và B2B International cho thấy, trên toàn cầu, số lượng người già truy cập internet đang tăng khá nhanh. 84% người dùng ở tuổi 55 trở lên thường truy cập internet tại nhà nhiều lần trong ngày và 44% dành ít nhất 20 tiếng mỗi tuần cho internet. Tại Anh, tỷ lệ người từ 65 đến 74 tuổi sử dụng internet đã tăng từ 52% vào năm 2011 lên 80% vào năm 2018.
Trong khi đó nghiên cứu từ Đại học Michigan (Mỹ) cho thấy, 95% người cao tuổi cảm thấy từ hài lòng đến rất hài lòng với việc công nghệ giúp cuộc sống của họ bớt cô đơn hơn vào lúc xế chiều. Ngoài ra, người lớn tuổi có khả năng chia sẻ tin tức giả gấp gần 7 lần so với thế hệ trẻ.
Như vậy, ta thấy rằng người già không hẳn là những người bỏ đi, trái lại nếu họ có cơ hội và có đất để phát huy sở trường thì chắc chắn tài năng của họ sẽ lộ diện và điều đó cũng có nghĩa là họ vẫn có thể giúp ích cho xã hội mặc dù tuổi tác đã xế chiều.
. Hãy kính trọng, yêu thương họ thay vì hất hủi, khinh chê họ:
Mọi người đều biết rằng, trong việc chăm sóc người lớn tuổi, điều cần thiết nhất là yêu thương và kính trọng các ngài. Người ta thường nói, “tuổi già như là một bệnh viện, họ phải nhận đủ thứ bệnh!”. Chính vì vậy người già cần được yêu thương chăm sóc một cách hết sức đặc biệt. Khi thực hiện việc chăm sóc ông bà, bố mẹ lúc tuổi già, chúng ta lưu ý mấy điều sau:
a- Thuốc thang đầy đủ lúc cha mẹ già ốm đau;
b- Chăm sóc các người cao tuổi một cách thành tâm, chân thực đúng với tấm lòng kính trọng “uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Con cái cần chú ý tạo điều kiện cho người cao tuổi tham gia một số công việc lặt vặt trong gia đình đặc biệt là chăm sóc dạy dỗ các cháu nhỏ. Làm như vậy các cụ cảm thấy vui và không có mặc cảm mình là người vô dụng.
Về khía cạnh mục vụ người già, tác giả Millibald Demal, OSBDD, trong cuốn “Practical Pastoral Psychology” đã viết như sau: “Ðiều tối quan trọng là tỏ ra kính trọng những người già, kiên nhẫn chịu đựng những yếu đuối của họ, chuẩn bị cho họ chết lành qua việc đền tội, ăn năn tội, cầu xin cho được ơn bền đỗ và lòng kiên vững. Họ đặc biệt biết ơn ta nếu ta chỉ cho họ thấy những hạnh phúc đời sống vĩnh cửu, ơn sủng của Thiên Chúa và giá trị lớn lao trong khi chịu đựng những đau khổ một cách nhẫn nại. Họ sẽ rất sẵn sàng nhận lãnh các bí tích thường xuyên hơn, kính mến Ðức Mẹ và Thánh Giuse và cầu nguyện cho các đẳng linh hồn nơi luyện ngục”./. [5]
Aug. Trần Cao Khải
______________
[1]https://vnexpress.net/goc-nhin/nguoi-gia-co-don-3798019.html
[2]https://baomoi.com/ca-trieu-nguoi-cao-tuoi-heo-hon-vi-co-don
[4]https://www.phunuonline.com.vn/nguoi-gia-so-co-don-vo-dung-a1394427.html
[5]http://www.cgvdt.vn/cong-giao-viet-nam/tim-mot-duong-huong-muc-vu-cho-nguoi-cao-tuoi_a3848