2023
Đức Phanxicô, những dấu chỉ của quyền lực
Đức Phanxicô có nhiều phương pháp cai quản khác nhau, nhưng kỹ thuật của việc tương đối hóa quyền lực, hoặc là loại bỏ quyền lực, là phương pháp phổ biến nhất của ngài. Mỗi khi ngài muốn kiểm soát một số tình huống nào đó, ngài không thay đổi đường hướng cũng không khởi xướng cải cách. Đầu tiên, ngài lấy đi quyền lực và tín nhiệm từ những người ở văn phòng để cuối cùng cải cách.
Trong thời gian gần đây, phương pháp quản trị này ngày càng trở nên rõ ràng. Ví dụ rõ ràng nhất liên quan đến đại diện của giáo phận Rôma. Việc cải tổ giáo phận, tập trung quyền lực chủ yếu ở giáo hoàng, là đỉnh cao của một loạt sáng kiến dẫn ngài đến việc phá vỡ mọi chuỗi kiểm soát nội bộ có thể. Và cuối cùng là việc bãi bỏ hồng y Angelo de Donatis, đại diện của ngài ở giáo phận Rôma.
Từng bước, Đức Phanxicô xem hồng y De Donatis là một phụ tá như các phụ tá khác. Ngay cả “phó đại diện” là chức vụ mà giáo hoàng bỏ trống, rồi giao cho giám mục Gianpiero Palmieri, và sau đó lại bỏ trống khi ngài cử giám mục Palmieri đến giáo phận Ascoli. Chỉ với cuộc cải cách, Đức Phanxicô mới bổ nhiệm một “phó đại diện” là giám mục trẻ Baldassarre Reina, một giám mục bên ngoài giáo phận Rôma, ngài đến làm giám mục phụ tá chỉ một năm trước đó.
Và, trong kịch bản kinh điển nhất, người được ủy quyền nắm quyền quản lý hoạt động. Bởi vì chính giám mục Reina đã triệu tập các linh mục quản xứ Rôma ngày 2 tháng 3 để thảo luận việc cải tổ giáo phận, và chính ngài sẽ là người điều phối các công việc hứa hẹn căng thẳng và đặc trưng do sự vắng mặt liên tục. Trong khi chờ đợi, Đức Phanxicô đã bổ nhiệm ủy ban giám sát về các khía cạnh tài chính của giáo phận, một cơ quan đã được dự tính bởi cuộc cải cách.
Đức Phanxicô đã làm điều này trong nhiều trường hợp khác. Ngay khi ngài thấy có sự tập trung quyền lực, ngài sẽ tìm cách loại bỏ quyền lực khỏi những người phụ trách, kể cả có phải chấp nhận bãi chức.
Ngài đã làm như vậy đặc biệt với tình hình ở Ý, làm chứng cho một định kiến đáng kể chống lại sự kiểm soát của Ý trên các công việc của Vatican. Khi ngài muốn thay đổi chủ tịch Hội đồng Giám mục Ý, ngài bắt đầu gặp phó chủ tịch, tổng giám mục Galtiero Bassetti của Perugia, sau đó phong hồng y cho ngài. Quyết định này đã làm cho chủ tịch Hội đồng Giám mục Ý lúc bấy giờ là hồng y Angelo Bagnasco ở vào tình thế vô cùng khó khăn. Tuy nhiên, hồng y đã kiên quyết cho đến khi hết nhiệm kỳ, chứng tỏ ngài biết cách đứng vững..
Trong thời gian này, Đức Phanxicô xin các giám mục Ý thay đổi quy tắc quy định, dự trù là giáo hoàng chọn chủ tịch và tổng thư ký cho họ, dùng quyền hạn để quyết định gần như tàn bạo. Như ngài đã làm như vậy khi chọn giám mục Nunzio Galantino làm thư ký của các giám mục, mặc dù tên giám mục Galantino không ở trong bất kỳ danh sách nào mà các giám mục trình cho ngài.
Ngài cũng đã tước bỏ quyền lực chỉ đơn giản bằng cách cắt bỏ, như trường hợp hồng y Gerhard Ludwig Mueller, người bị “đóng băng” kể từ khi ngài kết thúc nhiệm kỳ năm năm bộ trưởng bộ Giáo lý Đức tin; với tổng giám mục Josef Clemens, nghỉ hưu khi mới 69 tuổi ở chức vụ thư ký của Hội đồng giáo hoàng về Giáo dân (là thư ký của Đức Bênêđictô XVI trước tổng giám mục Georg Gaenswein); và với tổng giám mục Gaenswein, chính thức được giữ lại chức vụ cai quản Phủ Giáo hoàng nhưng trên thực tế đã không thực thi chức vụ của mình.
Một phương thức hoạt động khác của ngài là bổ nhiệm các giám mục mà ngài nghĩ họ sẽ là cộng tác viên của ngài hoặc khi ngài muốn củng cố một vị trí nào đó. Mọi chuyện suôn sẻ với Đức ông Rolandas Mackrickas, ủy viên của nhà thờ Đức Bà Cả, người phải hoạt động trong tình hình tài chính khó khăn. Nhưng, với chức vụ giám mục, giáo hoàng muốn loại bỏ quyền lực cha chính xứ nhà thờ Đức Bà Cả, củng cố một ủy viên và từ đó nhằm có các cải cách nội bộ.
Và mới tuần trước, tin tức vừa loan Đức ông Alejandro Arellano Cedillo, tòa thượng thẩm Rôma sẽ được phong giám mục, chức vụ này không đòi hỏi phải là giám mục, dù trước đây cũng đã có tiền lệ. Tuy nhiên điều đáng ngạc nhiên là chức vụ này không vào tay người tiền nhiệm của Arellano, Đức ông Pio Vito Pinto, người đã làm việc gay go để chứng minh mình phù hợp với đường lối suy nghĩ của Đức Cha Phanxicô, ủng hộ việc áp dụng các quy tắc mới về tiêu hôn.
Một lần nữa, đây không phải là lần đầu tiên. Trong số những việc đầu tiên của guồng máy quản trị của ngài, Đức Phanxicô phong giám mục cho Victor Fernandez, khi đó là hiệu trưởng trường Đại học công giáo Argentina. Một tấn phong nghe có vẻ như để trả thù vì ngài đã muốn Fernandez lãnh đạo Đại học công giáo trái với ý kiến của Bộ Giáo dục Công giáo, đặc biệt là với tổng giám mục Jean-Louis Brugues, thư ký lúc bấy giờ, người sau này trở thành Thủ thư của Tòa Thánh.
Không phải là trùng hợp, tổng giám mục Brugues chưa bao giờ được phong hồng y dù chức vụ của ngài, trong khi tổng giám mục Tolentino Mendonça thì được, ngay sau khi được bổ nhiệm làm người kế vị. Cũng không phải ngẫu nhiên mà trong các danh sách phong hồng y đều có các hồng y trên tám mươi, những người có thể được coi là “hồng y khắc phục”. Họ là những hồng y được phong để thể hiện sự bất đồng của giáo hoàng với một số quyết định được đưa ra trong quá khứ và do đó được phong để hợp pháp hóa những ý kiến này, thay vì bị gạt ra ngoài lề.
Nói tóm lại, dường như Đức Phanxicô có một ngôn ngữ quyền lực chính xác, dựa trên các cử chỉ, các mũ đỏ và tím, với các chức vụ chính thức khi không cần thiết, và với quyền lực bị loại bỏ một cách không chính thức để không gây ồn ào.
Ngắn gọn, ngài không phải là giáo hoàng làm việc tùy tiện. Và có lẽ chúng ta nên chịu mất lớp vỏ của một giáo hoàng thực hành tính đồng nghị, bởi vì thay vào đó, ngài tập trung quyền lực và các quyết định. Tất nhiên, tất cả các giáo hoàng đều là vua, nhưng ít người dùng tất cả các đặc quyền của vua. Đức Phanxicô đã dùng. Điều này không thể phủ nhận.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
2023
Hôm đó tôi đã giúp Bergoglio ra khỏi Quảng trường Thánh Phêrô…
Không ai biết tất cả ngõ ngách Quảng trường Thánh Phêrô như ông Alfredo, ông đã sống ở đây từ 40 năm nay, từ sáng đến tối, toát mồ hôi hột mùa hè hay run cầm cập mùa đông khi các suối phun nước đóng băng dưới cửa sổ của dinh tông tòa. Mỗi ngày có hàng ngàn người đi qua trước mặt ông, không ai hiểu rõ khách du lịch, khách hành hương qua nét mặt của họ như ông. Vì ông Alfredo Chiarelli là người Rôma, hay đúng hơn là người Trastevere, ông là một trong những người bán hàng rong cuối cùng được phép hàng lưu niệm bên trong hàng cột Bernini của Vatican.
Đặc ân hiếm cho người do thái la-mã từ vài thế kỷ trước; trong tinh thần cao cả và khoan dung như thể, đến một lúc nào đó các người kế vị Thánh Phêrô xin được tha thứ cho quá nhiều tội lỗi đã gây cho “người anh cả” trong những thế kỷ trước, khi người do thái bị buộc phải sống trong các bức tường ghetto; buộc mỗi thứ bảy phải nghe các bài giảng mời gọi họ “trở lại” và bị loại khỏi bất kỳ công việc nào trong các văn phòng công quyền.
Thực ra ông Alfredo không phải là người do thái nhưng một phần câu chuyện độc đáo này là nhờ gia đình vợ, vì giấy phép bán hàng rong ở Quảng trường Thánh Phêrô được truyền từ gia đình này sang gia đình khác, ông có được nhờ gia đình vợ có bà nội là người do thái. Ông buồn bã nói: “Bây giờ chỉ còn bốn người chúng tôi được bán hàng. Khi bắt đầu gần nửa thế kỷ trước, chúng tôi có 25 người.”
Là phóng viên Vatican, tôi gặp ông Alfredo nhiều lần ở Quảng trường Thánh Phêrô nhưng tôi chỉ biết ông là nhân vật phi thường khi năm 2012, tôi làm phim tài liệu. Tôi tìm những tiếng nói không chính thức để hiểu khía cạnh nhân văn của Đức Bênêđíctô XVI và tôi nghĩ trong đầu, trong số những người tôi phỏng vấn có thể có cả một số người bán hàng rong, tràng hạt, ảnh tượng các giáo hoàng dưới bóng Mái vòm. Hóa ra ông Alfredo không những đúng người mà còn là nhân chứng không tầm thường chút nào. Trước ống kính, ông kể hồng y Joseph Ratzinger, trước khi là giáo hoàng, mỗi ngày đã dừng lại chào ông khi ngài đi bộ từ nhà ngài ở Piazza della Città Leonina đến Palazzo del Sant’Uffizio, băng qua nguyên Quảng trường Thánh Phêrô, ngài chào chúng tôi: “Xin chào buổi sáng!” Ông nói: “Ngài luôn dễ thương. Ngài có thể tỏ ra tách biệt và quý tộc với những người không biết ngài, nhưng thật ra ngài là người rất nhút nhát.”
Từ Alfredo, tôi biết thêm chi tiết câu chuyện những người bán hàng do thái được các giáo hoàng cho phép. “Ban đầu họ cho chúng tôi là những người ‘vượt rào’ vì người bán hàng rong thường khều khều khách du lịch để mời mua hàng”. Do người bán hàng rong lưu niệm chỉ là một ít người do thái được phép bán ngoài khu vực ghetto. Họ không được đặt thùng hàng trên mặt đất vì sẽ bị phạt về tội “chiếm dụng đất công” nên họ phải di chuyển với chiếc hộp treo quanh cổ bằng dây vải.
Càng ngày càng có nhiều cửa hàng bán quà lưu niệm và những người bán hàng rong bất hợp pháp xung quanh Quảng trường, nên những người ‘vượt rào’ bị trở ngại. Khi các bạn đồng nghiệp lớn tuổi không còn, ông Alfredo đơn độc ở hàng cột Bernini: “Thật đáng tiếc vì chúng tôi là những người đầu tiên canh gác Quảng trường, luôn sẵn sàng giúp đỡ du khách”.
Có lẽ khi di chuyển một rào chắn với sự đồng ý của các sĩ quan cảnh sát Ý để ngăn chặn tình trạng kẹt đường của khách hành hương, nên có lần hồng y Jorge Mario Bergoglio đã phải nhờ đến sáng kiến của ông Alfredo mà ngài không biết. Ông nói: “Chúng tôi ở thời kỳ mật nghị tháng 3 năm 2013, tôi ở chỗ quen thuộc của tôi ở quảng trường với quầy hàng, gần lối ra vào. Quảng trường chật kín người và một trong những cuộc họp chuẩn bị mật nghị vừa kết thúc. Tôi thấy một giám chức mặc áo bình thường của linh mục đi đến; ông đi bộ băng cả quảng trường nhưng không ra ngoài được vì dòng người quá đông. Ông ngừng lại để hỉ mũi. Tôi nhìn thấy ông, tôi đến để gỡ bỏ một rào cản và tôi nói với ông: ‘Đi lối này cha’. Ông nhìn tôi và nói ‘cảm ơn!’. Ông đi qua đoạn đường để đến đường della Conciliazione. Có một cảnh sát Ý gần đó, tôi biết tất cả họ vì tôi đã ở đây 40 năm. Tôi hỏi anh: ‘Anh nghĩ người này có thể là giáo hoàng không?’ Anh trả lời: ‘Này Alfre, người này là người Argentina…’. Như thử họ nói làm sao bầu một người Nam Mỹ làm giáo hoàng được!”
Vài ngày sau, ngày 13 tháng 3, làn khói trắng bay lên. Alfredo ngồi trước truyền hình, lúc đó là 19h30. Vợ ông nói với ông: “Alfre, họ sắp bầu giáo hoàng! Anh đưa tôi đến buổi tiếp kiến chung gặp ngài!”. Tôi biết nhiều hồng y, một số còn dừng lại nói chuyện với ông, cũng có thể xảy ra… Sau đó, từ ban công tông tòa thông báo: Chúng ta đã có giáo hoàng, habemus papam! Và ông nghe tên Giorgio Mario Bergoglio, ông không biết ai… Bỗng. Nửa giờ nữa trôi qua, tân giáo hoàng ra ban công, khi khuôn mặt của ngài chiếm hết màn hình, ông nhận ra ngài: “Nhưng đó là người Argentina tôi giúp ngài đi ra khỏi Quảng trường!”, ông kêu vợ ông. Lúc đầu bà không xem là chuyện nghiêm túc: “Thôi đi Alfre, anh luôn nói đùa”… Nhưng đúng là ngài, Bergoglio!
Cuối cùng thì vợ ông biết ông không nói đùa.
Marta An Nguyễn dịch
2023
Quý vị có biết trên thiên đàng họ nói ngôn ngữ nào không?
Đức Phanxicô có thói quen nói đùa với một số khách mà ngôn ngữ của họ có vẻ đặc biệt làm ngài khó hiểu. Mỗi thứ bảy hàng tuần, phóng viên thường trực của báo La Croix, Loup Besmond de Senneville đưa quý độc giả vào hậu trường của đất nước Vatican nhỏ nhất thế giới này.
Đó là câu đố mà giáo hoàng thích đưa ra cho một số người ngài gặp, sau đó những người này thích thú nhắc lại và thêm mắm dặm muối. Đôi khi ngài hỏi: “Quý vị có biết trên thiên đàng người ta nói ngôn ngữ nào không?” Chúng ta hình dung được sự bối rối của người đứng trước mặt ngài hôm đó. Ngài trả lời: “Tiếng Hungary. Vì nó quá khó nên quý vị phải học hoài.” Câu đùa trở thành câu nói kinh điển cho các nhân vật Hungary đến gặp ngài. Ngày thứ hai 27 tháng 2, Vatican thông báo Đức Phanxicô sẽ đi Budapest ba ngày vào cuối tháng tư.
Nhưng đặc điểm hài hước của ngài không chỉ dành riêng cho người Hungary mà cả với người Thổ Nhĩ Kỳ và Phần Lan, những người mà dưới mắt ngài, ngôn ngữ của họ cũng đặc biệt khó hiểu. Một trong số họ nói: “Càng tốt, chúng tôi đã biết ngôn ngữ trên kia, như thế luôn tốt để nói!”
Điều gì giữ Đức Phanxicô đứng vững
Ngoài những lời tốt đẹp về giáo hoàng ít có khiếu ngôn ngữ nhiều như các vị tiền nhiệm của ngài, các giai thoại cũng cho thấy về ngài khi ngài tiếp xúc. Không bao giờ kiệm lời tốt đẹp trước những người bước vào văn phòng ngài lần đầu tiên, ngài thường dùng ngôn ngữ gần gũi để họ hiểu, họ đang nói chuyện ngang hàng với một giáo hoàng, hoặc để nói cho họ biết mình đơn giản. Về phần Đức Phanxicô, ở đây là thể hiện nhân cách của ngài, luôn nhanh chóng phá vỡ các nghi thức, nhưng cũng có một chút chiến lược: đó là muốn phá vỡ tảng băng trước khi đề cập, mà không cấm kỵ đến các chủ đề đến nơi đến chốn.
Marta An Nguyễn dịch
2023
Đức Phanxicô: “Tôi không biết tôi bao nhiêu tuổi, nhưng tôi cảm thấy tôi còn trẻ.”
Hai tác giả Sergio Rubin và Francesca Ambrogetti tái hợp để nói chuyện với giáo hoàng về mười năm triều giáo hoàng của ngài. Đời sống cá nhân cũng như các vấn đề phá thai, chủ nghĩa tư bản, lạm dụng tình dục và một bí ẩn: ngài có phải là người theo chủ nghĩa Peron không?
Mối quan hệ giữa các tác giả của quyển sách Người Mục tử (El Pastor) và nhân vật chính là Đức Phanxicô không phải là mới. Năm 2010 họ đã xuất bản quyển Tu sĩ Dòng Tên (El Jesuita). Những cuộc trò chuyện với Jorge Bergoglio, quyển sách phỏng vấn linh mục Argentina. Khi Jorge Bergoglio là giáo hoàng năm 2013, quyển Tu sĩ Dòng Tên đã thành quyển sách bán chạy của thế giới. Hai tác giả giải thích với nhà xuất bản Penguin: “Lẽ ra nó phải là phần kết của một hồng y sắp về hưu thì nó lại thành phần mở đầu của giáo hoàng đến từ tận cùng thế giới.”
Kể từ năm 2013 và cho đến nay, hai tác giả Rubin và Ambrogetti vẫn tiếp tục nói chuyện với Đức Phanxicô và đó là thành quả của quyển sách Người Mục tử sẽ được xuất bản trong trong vài ngày sắp tới.
Quý vị đã nói về cái gì?
Chủ yếu là từ những thách thức mà chức vụ giáo hoàng đặt ra cho ngài. Bảo vệ môi trường và hòa bình thế giới. Quyển sách giải thích những đấu tranh của ngài: “Chống tai họa lạm dụng và ủng hộ sự minh bạch về tài chính của Vatican”. Và làm thế nào để Giáo hội ngày càng hiểu rõ hơn những thực tại của thời đại đang chạm đến Giáo hội, dấn thân cho người nghèo và những người bị loại trừ.
Ở đây có một số cụm từ quan trọng xuất hiện trong quyển sách và sau đó là một loạt các câu hỏi cá nhân và câu trả lời của ngài.
Đức Phanxicô trong mười câu:
1. “Điều quan trọng là luôn bảo vệ sự sống, không chỉ từ khi thụ thai, nhưng cho đến khi chết tự nhiên. Hơn nữa, việc phản đối phá thai và không quan tâm đến người phụ nữ mang thai ngoài ý muốn là chưa đủ. Chúng ta phải đồng hành với người đã phá thai vì chắc chắn đây là một quyết định đau buồn với những hậu quả tâm lý kèm theo.”
2. “Tiền bạc là một cám dỗ rất mạnh. Ma quỷ chui vào túi, tham nhũng bắt đầu bằng tiền và lương tâm được mua bằng tiền. Không may điều này đã xảy ra trong Giáo hội. Nói một cách đơn giản, tại IOR (ngân hàng Vatican) tôi đã phải bị ‘chặt đầu’.”
3. “Không có chỗ nào trong Kinh thánh mà không có điều răn cho khó nghèo. Đúng vậy, người có tâm hồn nghèo khó, người không ham của cải được chúc phúc. Nhưng không có nghĩa sản xuất của cải vì lợi ích của tất cả mọi người là sai. Tôi xin nói thêm: sản xuất là một hành động công lý.”
Đức Phanxicô trong thánh lễ tại Đền thờ Thánh Phêrô Vatican ngày 31 tháng 12 năm 2021. (REUTERS / Remo Casilli)
4. “Lạm dụng tình dục không chỉ là một tội ác thường nhưng là tội ác nghiêm trọng, thiệt hại của nó là không thể khắc phục được và rõ ràng cần phải có một bản án nghiêm khắc. Quá trình chống lại lạm dụng đã bắt đầu trong Giáo hội trước cuộc bầu cử của tôi đang có kết quả. Báo cáo của bộ Tư pháp Pennsylvania, Mỹ công bố năm 2018 đã phát hiện rất ít trường hợp kể từ năm 2002.
5. “Tôi không lên án chủ nghĩa tư bản như một số người phán xét tôi. Tôi cũng không chống lại thị trường, nhưng ủng hộ điều mà Đức Gioan Phaolô II định nghĩa là “nền kinh tế thị trường xã hội”. Điều này bao gồm sự hiện diện của Nhà nước trong vai trò điều tiết, Nhà nước phải làm trung gian hòa giải giữa các bên. Đó là cái bàn ba chân: Nhà nước, tư bản và lao động.”
6. “Đối với những người bị ‘Giáo hội ruồng bỏ’ (vì tình trạng đồng tính của họ), tôi muốn cho họ biết, đó không phải là ‘Giáo hội ruồng bỏ’ mà là ‘những người trong Giáo hội’; Giáo hội là mẹ và quy tụ tất cả con cái của mình. Còn trường hợp cha mẹ (có con đồng tính) phớt lờ con, lại còn đẩy con đi thì cha mẹ đó thiếu tình phụ tử, mẫu tử.”
Người Mục tử, quyển sách mới về các cuộc trò chuyện với Đức Phanxicô.
7. Hỗ trợ kinh tế của nhà nước cho người thất nghiệp phải là tạm thời để không ảnh hưởng đến công việc. Ngoài ra, chúng ta hãy ghi nhớ, công việc góp phần nâng cao phẩm giá con người, sống nhờ từ thiện và kiếm sống bằng chính nỗ lực của mình lại là chuyện khác.”
8. “Sự vi phạm nhân phẩm và quyền lợi của người lao động không chỉ đến từ một số chủ nhân, mà còn đến từ những công đoàn đã trở nên bệnh hoạn, vì lãnh đạo của họ nâng cao mức sống của họ mà quên đi những người họ đại diện.”
9. “Tôi chưa bao giờ liên kết với đảng Peron, ngay cả tôi cũng không phải là chiến binh hay người ủng hộ chủ nghĩa Peron. Quy cho tôi như thế là nói dối. Tôi cũng không liên kết với Iron Guard. Nhưng trong giả thuyết, có một quan niệm Peron về chính trị, có điều gì sai ở đó không?
10. “Đi Argentina luôn vẫn còn đó. Thật không đúng khi nói tôi không muốn đi”.
Đức Phanxicô trả lời phỏng vấn
Trước khi làm linh mục, cha có nghĩ đến một con đường khác không?
Đức Phanxicô. Tôi học hóa học ở một trường trung học kỹ thuật và tôi tốt nghiệp sau ba năm thực tập ở một phòng thí nghiệm thực phẩm. Lẽ ra tôi đã tìm được việc ngay lúc đó, nhưng không hiểu vì sao tôi lại không thích. Tôi thích học ngành y hơn và chuẩn bị vào đại học thì ơn gọi đến với tôi.
Cha có nghĩ mình sẽ là bác sĩ không?
Có, có thể, nhưng nó là một cái gì mơ hồ, tôi không thấy rõ lắm. Trên thực tế, những gì tôi thực sự muốn là tôi đã làm.
Em gái của cha nói cha học trong một căn phòng nhỏ và một ngày nọ, khi mẹ cha dọn dẹp phòng, bà thấy các sách vở của cha là sách thần học. Khi mẹ hỏi vì sao không có sách y khoa, cha nói cha sẽ là bác sĩ của linh hồn.
Đúng, tôi nhớ rõ chi tiết này.
Là người mê bóng đá. Đức Phanxicô với Diego Maradona năm 2018.
Hầu hết những người chung quanh giáo hoàng là những người thân tín, những người biết cha, những bạn thân. Vì sao cha không mời ai từ Argentina về với cha?
Đúng vậy, tôi không có. Trong những năm đầu tôi có linh mục người Argentina Fabián Pedacchio làm thư ký, nhưng linh mục đã ở Rôma trước rồi. Tôi thích làm thủ môn. Trong cuộc sống, mình phải bắt quả bóng khi chúng đến.
Khi còn trẻ cha có là thủ môn không?
Có, nhưng vì một lý do khác: như người Argentina hay nói, đó là “cú đá”.
Và có cứu được không?
Có, nó bị chận lại.
Như khi còn ở Buenos Aires, cha tiếp tục gọi điện cho nhiều người để mừng sinh nhật họ. Làm thế nào để cha nhớ tất cả mọi người?
Rất đơn giản, tôi có quyển sổ. Nhưng những người trong gia đình thì tôi nhớ hết. Đúng là tôi có một trí nhớ tốt, dù đôi khi trí nhớ của tôi chọn lọc. Có những thứ tôi không muốn nhớ, nhưng có những thứ khác lại ở trong đầu tôi.
Không có điện thoại di động. Đức Phanxicô đang nghe tin nhắn từ điện thoại của một nhà báo năm 2017. (REUTERS / Stefano Rellandini)
Ngoài những ngày sinh nhật, số lượng người cha gọi điện, những người cha đích thân viết và viết tay thật đáng ngạc nhiên. Làm sao cha có đủ thì giờ để làm?
Tôi tìm thì giờ, nhưng đừng quên là tôi ngủ ít. Liên lạc với mọi người là rất quan trọng với tôi và người quen của tôi biết điều này. Khi có thể, tôi gọi cho những người viết thư cho tôi, đặc biệt là những người cần được an ủi hoặc những người lớn tuổi neo đơn. Tôi luôn như vậy.
Cha có dùng điện thoại di động không?
Tôi không có điện thoại di động. Người ta có cho tôi một lần, nhưng tôi đã trả lại.
Cha từng nói cha là giáo hoàng 24 giờ một ngày, dù đôi khi cha giao việc cho Chúa Thánh Thần. Mức độ làm việc của cha như thế nào?
Điều này tùy vào hoàn cảnh, nhưng đôi khi tôi cũng phải tự nhủ: phải chăm sóc bản thân.
Chữ nào là chữ chính cho triều giáo hoàng của cha?
Gần gũi.
Lòng thương xót?
Sự gần gũi dẫn đến lòng thương xót.
Sergio Rubin và Francesca Ambrogetti, các tác giả của –Người Mục tử”
Giáo hoàng có nhận lương không?
Không, và vì thế tôi xin các cộng sự của tôi xem lại đơn xin tăng lương của họ.
Một nhân vật trong giới văn hóa Ý nói cha là một nghệ sĩ vì đầu óc sáng tạo của cha khi cha làm giáo hoàng. Cha có cảm thấy như vậy chút nào không?
Là nghệ sĩ là điều rất cao quý. Thế giới sẽ ra sao nếu không có nghệ sĩ! Nhưng trong trường hợp của tôi, vì nhiệm vụ của tôi, nó giống như một nhân cách đôi. Như thể tôi đang kể lại một vai diễn, đại diện cho một điều mà tôi không phải vậy. Đúng là đôi khi tôi làm những điều mới mẻ đến từ một giáo hoàng. Theo nghĩa đó, đúng, tôi cảm thấy tôi có một chút tinh thần sáng tạo.
Jorge Bergoglio khác với Phanxicô như thế nào?
Không khác gì và khác tất cả.
Có nghĩa là?
Trong sự phát triển của mỗi người luôn có sự nối tiếp và khác biệt. Về bản chất, một người là cùng một người, và chúng ta phải trau dồi ý thức liên tục, nhưng chúng ta thay đổi khi đối diện với các tình huống và cách chúng ta giải quyết chúng.
Còn hơn thế, những người như chúng tôi đã biết cha ở Buenos Aires, chúng tôi thấy cha vẫn là con người cũ…
Tôi cũng nghĩ vậy. Như tôi đã nói trước đây, nếu bây giờ tôi thay đổi, tôi sẽ thành lố bịch.
Năm tháng trôi qua… Cha có thấy mình già không?
Tôi thường dùng từ đó để định nghĩa những người ở tuổi tôi, nhưng tôi không cảm thấy như vậy… Tôi cảm thấy mình còn trẻ. Tôi không biết mình bao nhiêu tuổi, nhưng tôi cảm thấy mình còn trẻ.
Trái tim còn trẻ, Đức Phanxicô thổi bánh sinh nhật năm 2015. (EFE)
Khi nhớ lại thời thơ ấu, cha có xem đó là giai đoạn tươi đẹp trong cuộc đời mà cha đã hạnh phúc. Bây giờ cha có hạnh phúc không?
Có, tôi là người hạnh phúc. Tôi trong thời thơ ấu và trong suốt cuộc đời linh mục của tôi. Tôi vẫn vậy.
Cha có công thức không?
Tôi hạnh phúc vì tôi theo đuổi ơn gọi của tôi và tôi có thể phát triển nó. Nhưng tôi không có công thức, nếu có, tôi đã bán rồi…
Là chìa khóa để mở ra với người khác?
Đúng, nó rất hữu ích. Than van với vết đau không bao giờ làm mình hạnh phúc.
Nỗi buồn được chia sẻ là nỗi buồn ít hơn…
Người ta nói trong hôn nhân: chia sẻ niềm vui là niềm vui nhân đôi và chia sẻ nỗi buồn là nỗi buồn vơi một nửa.
Cha đã nói với chúng tôi, điều tốt nhất khi làm giáo hoàng là có thể mang an ủi đến cho nhiều người, và điều tệ nhất là không thể làm những gì mình muốn làm. Điều gì cha muốn làm mà không được?
Đi ra đường.
Đức Bênêđictô XVI bị suy yếu và quyết định từ nhiệm. Cha thường nói ngài tạo một tiền lệ?
Đúng. Ngài đã thể chế hóa việc từ nhiệm. Chúng ta nên nhớ bây giờ con người sống thọ hơn, nhưng năm tháng trôi qua sẽ không làm cho mình còn sức sống nữa, đó là chuyện tự nhiên.
Một câu hỏi giả định: nếu cha từ nhiệm, cha sẽ sống những năm cuối đời ở đâu?
Nói chung, một giám mục ở lại trong giáo phận cuối cùng của mình. Vì tôi là giám mục của Rôma nên tôi sẽ đến nhà hưu dưỡng của các cha già ở Rôma.
Cha có nghĩ trong tương lai cha sẽ từ nhiệm không?
Cho đến bây giờ tôi chưa nghĩ, nhưng đơn từ nhiệm của tôi đã ở đó…
Ý cha ‘ở đó’ là sao?
Là đã ký. Nó nằm trong ngăn kéo trong trường hợp tôi bị bệnh, tôi không thể tiếp tục được…
Chân dung của người kế nhiệm cha nên như thế nào?
Đó là của Chúa Thánh Thần, Ngài nhìn thấy…
Marta An Nguyễn dịch