2022
Sứ mạng của giáo viên Công giáo
Sứ mạng của giáo viên Công giáo
SỨ MẠNG CỦA GIÁO VIÊN CÔNG GIÁO
Giuse Phạm Đình Ngọc S.J.
Mừng ngày nhà giáo Việt Nam
Hungary, 16-11-2022
Những ngày này hẳn là rộn ràng câu chuyện giáo viên và học sinh. 20 tháng 11 hằng năm, chúng ta mừng ngày nhà giáo, tri ân quý thầy cô. Đây thực sự là truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Bài viết dưới đây tôi muốn chia sẻ với giáo viên Công giáo một khía cạnh khác của nhà giáo vốn liên quan đến ơn gọi huấn luyện và giáo dục học sinh.
Khi học cấp ba, tôi không từng nghĩ mình sẽ trở thành giáo viên. Do đó, tôi đã chọn một ngành khác để học nhằm tránh nghề giáo vốn mang tiếng là “an phận thủ thường”. Theo tiếng gọi của Chúa, tôi bước vào đời tu và được nhà dòng huấn luyện trở nên một tu sĩ, một người loan báo tin mừng. Sau khi học chương trình căn bản xong, tôi chịu chức linh mục và được nhà dòng gửi đến một trường học công giáo của nhà dòng để làm việc. Tôi đang viết cho quý độc giả tại một ngôi trường vốn có nhiều điều thú vị mà tôi sắp kể ra đây.
Giờ đây tôi không thấy nghề giáo buồn chắn như nhiều người tưởng. Số là khi đồng hành với các học sinh, mỗi người là một hoàn cảnh khác và câu chuyện khác thu hút tôi. Cần nói ngay rằng dạy học không chỉ là lượng kiến thức trao cho mọi học sinh. Trên hết, mỗi học sinh là một cuộc đời mà giáo viên cần để ý. Do đó, tôi thấy các giáo viên ở đây thường để tâm đến từng học sinh. Nhất là những khi các em có vấn đề về việc học, tâm sinh lý hoặc khủng hoảng, giáo viên cần tinh tế nhận ra để giúp các em vượt qua. Điều này đòi hỏi giáo viên đủ tình yêu và nhạy bén. Bên cạnh đó, trong trường cũng có những người chuyên môn để kịp thời giúp đỡ các học sinh.
Tôi nhận thấy giáo viên Công giáo được mời gọi để kết hợp với Thiên Chúa. Ai có đời sống nội tâm đủ mạnh, đủ sâu, họ không chỉ là giáo viên tốt nhưng còn là nhà giáo dục mẫu mực. Gương mẫu là điều rất quan trọng trong giáo dục. Rất tiếc nhiều giáo viên chỉ chú trọng đến kiến thức, nhưng quên phần rất quan trọng của giáo dục, đó là giúp các em nên người. Tiên học lễ hậu học văn luôn đúng trong nhà trường. Nếu đảo ngược lại vế này, dường như việc học khó giúp học sinh thành nhân. Phải chăng vì sự nhầm lẫn này mà nền giáo dục Việt Nam đang gặp khủng hoảng, vốn được nhiều nhà giáo dục đã chỉ ra.[1] Nếu vậy, tôi hy vọng vào giáo viên Công giáo vẫn còn giữ được triết lý giáo dục này.
Tại những trường tôn giáo nói chung, Công giáo nói riêng, bên cạnh việc dạy học, nhà trường tạo ra một bầu không khí tôn giáo. Nghĩa là giáo dục về đời sống tâm linh, tinh thần của các em thực sự được đề cao. Chẳng hạn nhà trường tổ chức nhiều chương trình thiêng liêng để các em gặp gỡ Thiên Chúa và với nhau. Thánh lễ thường được đề cao để học sinh thực hành đời sống đạo như là nguồn sức mạnh giúp các em học hành. Chính trong bầu không khí này, không chỉ các em, chính giáo viên (cả phụ huynh nữa) cùng được mời gọi hướng về Đấng là nguồn tri thức đích thực của con người[2]. “Vì chính ĐỨC CHÚA ban tặng khôn ngoan; tri thức và hiểu biết là nhờ Người mà có.” (Cn 2,6). Vì điều này mà tôi tin đằng sau thành công của các em luôn có bóng dáng của Thiên Chúa. Bởi thế mà trong những thư gửi cho giáo viên Công giáo trong những năm gần đây, Giáo hội đều cho thấy “những mối lợi mang đến do việc học hỏi từ Thiên Chúa. Việc học hỏi này còn giúp con người vươn đến những nhận thức có giá trị trổi vượt hơn nữa.”[3]
Trong bối cảnh có quá nhiều thách đố mà nhà giáo hiện nay đang đối diện, tôi chia sẻ ba chìa khóa mà nhà trường, nơi tôi đang làm việc, thường đề cao chú trọng, với ước mong giáo viên Công giáo tìm ra phương cách để giúp học sinh yêu mến tri thức như là cơ hội để các em gặp gỡ Thiên Chúa.
- Kinh nghiệm
Trong tri thức luận, kinh nghiệm đóng một vai trò quan trọng để người ta nhận thức được vấn đề. Trong triết lý giáo dục này, thầy cô là người tạo cho các em trải nghiệm nơi bài vở, trên thực tế. Những kiến thức được trao cho các em như là những kinh nghiệm giúp các em thấm được vào trong khối óc và con tim. Do đó, sách giáo khoa như là một trong những nguồn để các em có được kinh nghiệm về kiến thức. Tuy nhiên, với thời đại Internet hiện nay, sẽ có rất nhiều nguồn bổ ích khác để giúp các em có kinh nghiệm về đối tượng học hỏi.
Thực vậy, với thời đại Công nghệ hiện nay, Giáo hội cũng nhìn thấy những cơ hội trong Giáo dục cần hướng tới: “Hiệp ước Giáo dục Toàn cầu”. Trong bài phát biểu này, Đức Thánh Cha Phanxicô nói rằng: “Nếu chúng ta muốn có một thế giới huynh đệ hơn, chúng ta phải giáo dục các thế hệ trẻ biết nhìn nhận, trân trọng và yêu thương từng người, dù người đó gần hay xa về thể lý, dù người đó sinh ra hoặc sinh sống ở đâu”. Nguyên tắc cơ bản “Biết mình” luôn định hướng cho việc giáo dục. Nhưng chúng ta không được bỏ qua những nguyên tắc thiết yếu khác: “Biết anh chị em mình”, để giáo dục về việc đón tiếp người khác. “Biết thụ tạo”, để giáo dục về việc chăm sóc ngôi nhà chung, và “Biết Đấng Siêu Việt”, để giáo dục về mầu nhiệm vĩ đại của cuộc sống”[4]. Nếu hướng đến những điều này, giáo viên sẽ giúp được các em biến lượng kiến thức thành tri thức cho cuộc đời!? Điều này dẫn chúng ta đến bước thứ hai.
- Phản tỉnh
Nếu nhớ là quá trình chúng ta tiếp cận và lưu lại trong não, thì phản tỉnh giúp việc lưu lại này trở nên tri thức. Quý thầy cô đều biết giáo dục không nên dạy một chiều, nghĩa là giáo dục giúp các em phản tỉnh, nhận xét các vấn đề. Chúng ta đều biết mỗi người là một nhân vị (person), nghĩa là con người có hồn và xác, có lý trí, lương tâm, ý chí và tự do (x. GLHTCG 1783-1788,1799-1800). Đồng thời con người cũng có trách nhiệm trên quyết định của mình; và người ấy cũng có khả năng tự nhìn về chính mình. Ngôn ngữ triết học và linh đạo cũng đề cao sự tự phản tỉnh, hoặc phản tỉnh (reflection). Theo Hán Việt, phản nghĩa là trở lại, tỉnh là xét, xem xét. Như thế phản tỉnh là nhớ lại, xét hỏi linh hồn mình (chính mình), nghiền ngẫm thường xuyên. Hoặc theo từ điển tiếng Anh “a reflection man” là người suy nghĩ sâu xa và thấu đáo về một vấn đề gì đó. Chính trong hoàn cảnh này các em mới có thể phản biện, vốn được nhiều nhà giáo dục chú ý trong nhiều năm gần đây. Chỉ phản biện tốt khi các em biết phản tỉnh, suy nghĩ và đưa ra ý kiến của mình về một vấn đề nào đó. Từ phản tỉnh này giúp các em tập đứng trên hai chân của mình. Khi các em tập phản tỉnh, giáo viên như là người có kinh nghiệm, giúp các em tìm ra ánh sáng của vấn đề. Từ việc phản tỉnh này, các em sẽ chuyển kiến thức đến con tim, đến đôi tay mà chúng ta sẽ nói ở từ thứ ba.
- Hành động
Học luôn đi đôi với hành. Một khi các em thấy được sự thú vị của việc học, nghĩa là có tác động trên đời sống của mình, các em sẽ có niềm vui để tìm tòi học hỏi. Niềm vui này có thể các em nhận được từ chính quý thầy cô, từ khung cảnh nhà trường, từ gia đình hoặc từ chính Thiên Chúa, (nếu các em là người Công giáo). Điều này nghe có vẻ lạ tai với nhiều thầy cô; tuy nhiên đây lại là điều quan trọng. Chẳng hạn kinh nghiệm của ông Gióp trong cựu ước cho ta thấy rằng: “Bấy giờ Đức Chúa mở tai cho phàm nhân, làm cho họ sợ hãi vì những lời cảnh cáo, để kéo họ xa những việc đã làm giúp họ tránh được thói kiêu căng, giữ linh hồn khỏi sa vào vực thẳm, cứu sinh mạng khỏi rơi xuống đường hầm.” (G 33,16-18). Lý tưởng là các em công giáo có những hành xử xứng hợp với luật lệ của Thiên Chúa. Đạo đức nhân bản của người đời thôi chưa đủ, nhưng làm sao để giúp các em “liên lạc” được với Thiên Chúa. Chính lúc ấy Thiên Chúa sẽ chỉ cho các em cách hành động đúng mực và hợp tình hợp lý.
Ba chìa khóa trên đây thực ra là một tiến trình trong giáo dục vốn liên hệ mật thiết với nhau. Trong giới hạn của bài viết, tôi không thể đi vào ngóc ngách của từng chìa khóa. Nếu dùng được cả ba chìa khóa này, cánh cửa giáo dục toàn diện sẽ được mở ra[5]. Nghĩa là giáo dục hướng đến việc phát triển con người toàn diện với thể xác và linh hồn, tình cảm và lương tri, trí khôn và ý chí. (x. Gaudium et Spes số 3). Trên hết, tôi muốn chia sẻ với quý thầy cô Công giáo rằng chúng ta đang có một nội lực, chỗ dựa rất lớn đó là Thiên Chúa. Cụ thể, đạo Công giáo có thể giúp chúng ta rất nhiều trong sự nghiệp giáo dục.
Trong khi nhiều người tôn vinh nghề giáo, ước gì giáo viên Công giáo biết rằng chúng ta đang dạy các em vì điều gì? Ngoài những khát vọng mà ngành giáo dục mời gọi, chúng ta còn có sứ mạng dạy cho các em biết sự thật (diakonia of truth)[6], học làm người và học để làm chứng cho Thiên Chúa[7]. Ít người để ý đến điểm quan trọng này. Trên thế giới, tôi thấy hầu hết chương trình của những trường nổi tiếng đều chứa đựng những điều trên. Nghĩa là họ dạy học không đơn thuần vì lượng kiến thức, nhưng còn vì rất nhiều giá trị từ nhân bản cho đến tâm linh, thiêng liêng. Do đó, thật tốt để chúng ta cử hành ngày lễ mừng Ngày nhà giáo như là cơ hội nhớ lại sứ mạng mà Thiên Chúa mời chúng ta bước vào môi trường giáo dục. Nơi đó, theo Đức giám mục Phêrô Nguyễn Văn Khảm: “Bầu không khí này được kiến tạo chủ yếu qua tương quan liên vị giữa giáo viên và học sinh cũng như giữa các học sinh với nhau, qua sự tận tụy và chứng tá sống động của các giảng viên đối với thiện ích của học viên.”[8] Nếu được như thế, môi trường giáo dục thực sự không buồn chán hoặc khô khan; nhưng là nơi để mỗi giáo viên là một nghệ nhân đồng hành với các em trên từng bước đường đời.
Tôi tiếp tục cầu nguyện cho quý thầy cô. Chúng ta cũng cầu nguyện cho nhau để mỗi người nỗ lực một chút trong hành trình giáo dục này. Nơi đó luôn có Thiên Chúa, Giáo hội và con người. Có cả tình yêu, khát vọng và lòng tin tưởng vào một tương lai tươi sáng. Mong thay!
“Cầu chúc toàn thể anh chị em được đầy tràn ân sủng của Chúa Giêsu Kitô, đầy tình thương của Thiên Chúa, và ơn hiệp thông của Thánh Thần.” (2 Cr 13,13).
[1] Minh Khôi, ‘Tiên học lễ, hậu học văn’: Bất kỳ thời nào cũng đúng, sao phải bỏ?, tại https://vtc.vn/tien-hoc-le-hau-hoc-van-bat-ky-thoi-nao-cung-dung-sao-phai-bo-ar648453.html
[2] Xem thêm: https://www.theologyofwork.org/old-testament/isaiah/gods-view-of-our-work-isaiah/life-knowledge-and-wisdom-isaiah-28ff
[3] https://www.hdgmvietnam.com/chi-tiet/thu-goi-anh-chi-em-giao-chuc-cong-giao-nhan-ngay-nha-giao-viet-nam-20-11-2021-44067
[4] https://www.vaticannews.va/vi/pope/news/2021-10/dtc-tiep-giao-duc-ton-giao.html (Sáng thứ ba 05/10/2021, Đức Thánh Cha Phanxicô đã cùng với vị đại diện các tôn giáo thế giới tham dự cuộc họp về chủ đề “Tôn giáo và giáo dục”).
[5] Tuyên Ngôn về Giáo Dục Kitô giáo của Công Đồng Vatican II và nhất là khi dẫn lại câu tuyên bô thời danh trong Thư Giacôbê: “Là Mẹ và là Thầy, Giáo Hội Công Giáo có bổn phận thông truyền cho mọi người, nhất là các Kitô hữu, một nền giáo dục toàn vẹn. Mục tiêu hàng đầu của giáo dục Kitô giáo là đức tin. Giáo dục đức tin không chỉ là truyền lại cho tín hữu những định tín, nhưng còn giúp cho tín hữu sống đức tin ấy trong cuộc sống cụ thể, vì ‘đức tin không có việc làm là đức tin chết’ (Gc 2,17). Các tín hữu, nhờ được huấn luyện, sẽ trở thành men, muối và ánh sáng cho trần gian.” (Thư Chung 2007 của HĐGM Việt Nam về Giáo dục Kitô Giáo, số 32 cũng đề cập đến điều này.)
[6] https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/giao-hoi-va-su-vu-giao-duc-40202
[7] Điều này cũng được Giáo hội nhắn nhủ với giáo viên: http://giaoxutanviet.com/thu-duc-cha-chu-tich-ubgdcg-gui-nha-giao-nhan-ngay-20-11/
[8] Đọc thêm: https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/giao-hoi-va-su-vu-giao-duc-40202
2022
Vài suy nghĩ về vấn đề Tác quyền Tác phẩm trong Nhà Đạo
Vài suy nghĩ về vấn đề Tác quyền Tác phẩm trong Nhà Đạo
Ngày 10 tháng 11 năm 2022 vừa qua, Ủy ban Thánh nhạc (UBTN) trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam (HĐGMVN) đã ra một “Thông cáo về việc sáng tác và sử dụng các bài thánh ca” vì trong thời gian qua đã xảy ra vụ lùm xùm xung quanh vấn đề tác quyền thánh ca, khiến dư luận trong giới ca nhạc sĩ Công giáo (CG) nói riêng và trong cộng đồng tín hữu CG trong và ngoài nước nói chung rất quan tâm.
Đó chính là điều mà UBTN-HĐGMVN đã nhấn mạnh ngay từ đầu thông báo nêu trên: “Ngày nay, các phương tiện truyền thông xã hội phát triển mạnh mẽ đã đem đến cho hoạt động thánh nhạc những thuận lợi tốt đẹp, đồng thời cũng làm phát sinh những vấn đề cần được quan tâm.” Vấn đề phát sinh ở đây là sự việc mới xảy ra liên quan “Tác quyền của tác phẩm thánh ca, thánh nhạc”.[1]
Tiếp sau, thông cáo đã nêu ra mấy điểm chính yếu mà chúng ta cần lưu ý:
– Giáo hội khuyến khích “sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội cách đắc lực vào các công việc tông đồ khác nhau” (Sắc lệnh về Truyền Thông, số 13). Qua các phương tiện truyền thông, các tác phẩm thánh nhạc có giá trị, từ những tờ nhạc gốc cho đến những hình thức phái sinh (thu âm, video, v.v.), có thể giúp loan báo Tin Mừng cách hữu hiệu, đồng thời hướng đến đúng mục đích của thánh nhạc là “làm vinh danh Chúa và thánh hóa các tín hữu” (Hiến chế về Phụng Vụ, số 112). (x. Số 2 – Thông cáo UBTN đã nêu)
– Giáo hội kêu gọi các tín hữu “tự đào tạo cho mình một lương tâm ngay thẳng về việc sử dụng các phương tiện đó” (Sắc lệnh về Truyền Thông, số 5) và cư xử theo nguyên tắc “lòng bác ái thì xây dựng” (1 Cr 8, 1; x. Sắc lệnh về Truyền Thông, số 5). (x. Số 3 – Thông cáo UBNT đã nêu)
Tiếp đến, nội dung thông cáo cũng đề cập đến một số nguyên tắc cơ bản mà bất cứ ai phục vụ thánh nhạc đều phải nắm rõ và thực thi nghiêm túc, đó là:
– Trong phụng vụ, chỉ được sử dụng các bài ca đã được chuẩn nhận (imprimatur). Các nhạc sĩ tự giới thiệu tác phẩm mới trên internet có bổn phận ghi chú các chi tiết chuẩn nhận để giúp các ca đoàn thi hành chu đáo phận vụ của mình là phân định, chọn và hát các bài ca xứng hợp trong phụng vụ. (x. Số 1 – Thông cáo UBTN đã nêu)
– Theo truyền thống thánh nhạc Việt Nam, các nhạc sĩ Công giáo sáng tác thánh ca để cầu nguyện, làm vinh danh Chúa và thánh hóa các tín hữu, không nhằm mục đích lợi nhuận hay thương mại. (x. Số 4 – Thông báo UBTN đã nêu)
– Đối với các tín hữu phổ biến thánh nhạc trên các phương tiện truyền thông và các nhạc sĩ Công giáo, Ủy ban Thánh nhạc Việt Nam kêu gọi hành xử theo nếp sống đạo tốt lành và tinh thần tôn trọng mục đích của thánh nhạc cùng kỷ luật thánh nhạc. Đồng thời, vì “các phương tiện truyền thông có hiệu lực vượt khỏi ranh giới quốc gia, và biến mỗi người trở thành công dân của toàn thể xã hội nhân loại” (Sắc lệnh về Truyền Thông, số 22), nên cần tuân thủ luật của mỗi quốc gia và Giáo hội địa phương. Được như thế, mới mong thánh nhạc đem lại sự bình an và thánh thiện trên các phương tiện truyền thông xã hội và trong các nghi thức phụng vụ cũng như các buổi diễn nguyện hoặc trình diễn thánh ca có phát sóng. (x. Số 5 – Thông cáo UBTN đã nêu).
Ở phần cuối của thông báo, UBTN đã xác định và nhấn mạnh ba điểm cốt lõi như sau (x. Số 6 – Thông cáo UBTN đã nêu):
– Viết hoặc hát thánh ca là để ca tụng Chúa, đừng để bất cứ mục đích nào khác xen vào. Người sử dụng tác phẩm thánh ca cần tôn trọng nguyên tác (nhạc và lời) của tác giả. Mỗi khi dùng những bài thánh ca, nên cầu nguyện và nhớ đến người đã viết bài ca đó;
– Ủy ban không có quyền sở hữu bất cứ tác phẩm thánh ca nào của các nhạc sĩ (còn sống cũng như đã qua đời). Chỉ tác giả mới có quyền trên tác phẩm của mình;
– Ủy ban không thành lập cũng không tham gia hội nhóm nào để bảo vệ tác quyền thánh ca và không ủy quyền cho ai giữ bản quyền tác phẩm thánh nhạc.
Đến đây, chúng ta tự hỏi: Vậy đâu là “ngòi nổ” gây ra vụ lùm xùm về vấn đề “tác quyền thánh ca”? Có thể nói mạng xã hội là không gian để chúng ta có thể dễ dàng tìm hiểu sự việc. Và được biết người có liên quan câu chuyện này chính là nhạc sĩ Đinh Công Huỳnh (NS ĐCHuỳnh) hiện đang sống và làm việc ở hải ngoại, anh là một nhạc sĩ CG có nhiều bài thánh ca đã được phổ biến và được một số ca đoàn chọn sử dụng. Ngày 5 tháng 11 vừa qua, NS ĐCHuỳnh đã có bài viết khá dài đăng trên mạng facebook cá nhân (FB) mang nội dung như một lời phân trần giúp “giải độc” dư luận đang ồn ào và (đôi lúc) phẫn nộ, có nguy cơ gây sự hiểu lầm, chia rẽ và bất đồng trong giới CG chúng ta.
Trong bài viết khá dài với mục đích phân trần để rộng đường dư luận, NS ĐCHuỳnh đã nêu ra nhiều sự kiện đáng tiếc xảy ra gần đây khiến cho UBTN-HĐGMVN ngày 10-11 vừa qua đã phải lên tiếng. Chúng ta có thể tìm hiểu phần nào các chi tiết sự việc mà NS ĐCHuỳnh đã chia sẻ trong bài viết “Đôi dòng phân trần” đăng trên FB cá nhân ngày 5-11-2022 có liên quan vấn đề câu chuyện tác quyền thánh ca ở đây. [2]
Trong phạm vi bài viết này, người viết muốn nhân dịp câu chuyện tác quyền thánh ca và câu chuyện của Hội tác quyền thánh ca (HTQTC) này để chia sẻ một vài suy nghĩ về vấn đề tác quyền tác phẩm trong nhà đạo chúng ta.
Thử bàn về tác quyền, tác phẩm, tác giả
Theo từ điển Wikipedia, “Quyền tác giả hay tác quyền là bản quyền hoặc độc quyền của một tác giả cho tác phẩm của người này. Quyền tác giả được dùng để bảo vệ các sáng tạo tinh thần có tính chất văn hóa không, ví dụ như các bài viết về khoa học hay văn học, sáng tác nhạc, ghi âm, tranh vẽ, hình chụp, phim và các chương trình truyền thanh.” [3]
Dưới góc độ pháp lý, các chuyên gia về luật đã giải thích như sau:
“Tác quyền hay còn được biết đến với tên gọi khác là quyền tác giả. Ta biết rằng, quyền tác giả là thuật ngữ pháp lý nên thuật ngữ quyền tác giả được sử dụng khá phổ biến trong các văn bản pháp luật. Còn tác quyền là thuật ngữ được sử dụng nhiều ở trong đời sống hàng ngày. Chính vì vậy, chúng ta sẽ không tìm thấy cụm từ tác quyền trong các văn bản pháp lý mà thay vào đó chúng ta sẽ tìm thấy thuật ngữ quyền tác giả.
“Tác quyền có ý nghĩa cụ thể như thế nào hiện đang là thắc mắc của rất nhiều người. Nếu phân tích thuật ngữ này có thể thấy “tác” ở đây là tác giả, chính vì thế ta có thể hiểu tác quyền chính là quyền của người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm. Theo khoản 2 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi bổ sung các năm 2009 đưa ra giải thích và định nghĩa quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu.
“Quyền tác giả cũng chính là phần cốt lõi của pháp luật. Và quyền này được tạo lập để trao cho tác giả, nghệ sỹ và các nhà sáng tạo một sự bảo hộ cho những tác phẩm của họ.” [4]
Xưa nay, ta thấy ngoài xã hội đã xảy ra khá nhiều trường hợp vi phạm bản quyền tác giả, từ sách vở, báo chí, âm nhạc, phim ảnh đến các công trình văn hóa, khoa học, nghệ thuật vv. Nhờ báo chí và mạng xã hội, mọi người đều biết đến những vụ nghệ sĩ VN “ăn cắp” nhạc nước ngoài (đạo-nhạc), các nghiên cứu sinh “ăn cắp” công trình nghiên cứu của các học giả nổi tiếng (đạo-luận văn, đạo-luận án), rồi trên thị trường sách tràn lan nạn in sách lậu, nạn “luộc” sách, nạn sao chép, nạn photocopy bừa bãi vv.
Vì thế mà vấn đề tác quyền tác phẩm luôn được luật pháp nhà nước bảo hộ. Trong một cuốn sách được xuất bản một cách nghiêm túc bao giờ cũng ghi Bản quyền (copyright) năm nào và thuộc cơ quan hay cty nào chịu trách nhiệm xuất bản, phát hành. Bên cạnh đó, ta còn thấy ngay trang đầu của cuốn sách có đoạn ghi: “Mọi hình thức xuất bản, sao chép, phân phối dưới dạng in ấn hoặc chế bản điện tử, đặc biệt là việc phát tán qua mạng internet, nếu không có sự đồng ý của Công ty….bằng văn bản, đều được xem là vi phạm pháp luật”.
Đến đây, chúng ta sẽ không ngạc nhiên khi thấy trong thông cáo của UNTN-HĐGMVN ngày 10-11-2022 vừa qua có ghi rõ mấy ý như sau, xin nhắc lại:
– Đối với các tín hữu phổ biến thánh nhạc trên các phương tiện truyền thông và các nhạc sĩ Công giáo, Ủy ban Thánh nhạc Việt Nam kêu gọi hành xử theo nếp sống đạo tốt lành và tinh thần tôn trọng mục đích của thánh nhạc cùng kỷ luật thánh nhạc. Đồng thời, vì “các phương tiện truyền thông có hiệu lực vượt khỏi ranh giới quốc gia, và biến mỗi người trở thành công dân của toàn thể xã hội nhân loại” (Sắc lệnh về Truyền Thông, số 22), nên cần tuân thủ luật của mỗi quốc gia và Giáo hội địa phương.
– Người sử dụng tác phẩm thánh ca cần tôn trọng nguyên tác (nhạc và lời) của tác giả.
– Chỉ tác giả mới có quyền trên tác phẩm của mình.
Vấn đề tác quyền trong nhà đạo
Dường như trước nay trong nhà đạo chúng ta, không ai đề cập đến vấn tác quyền của tác giả trên các tác phẩm, sản phẩm nào đó như sách vở đạo, âm nhạc đạo, văn hóa nghệ thuật đạo vv.
Riêng trong phạm vi thánh ca, chúng ta chỉ biết rằng tác giả sáng tác bài hát, in sách hát, phổ biến sách hát (bán). Ai có nhu cầu cần sử dụng thì mua. Có giá biểu rõ ràng. Như vậy, tác giả có quyền hưởng lợi nhuận trên trên tác phẩm của mình. Trong khi đó, người sử dụng tác phẩm, không bị chi phối bởi luật tác quyền nên có thể sao chép, in ấn…thoải mái mà không chút “lăn tăn” gì!
Trước đây, người viết có một thời gian dài phục vụ trong ca đoàn nên rất rõ điều này. Ngoài những sách vở, tài liệu về thánh ca, thánh nhạc mua ở các tiệm sách CG, tôi có thể vào một số trang mạng chuyên đề thánh ca để dò bài, tìm bài. Bài nào ưng thì copy, in ra sử dụng. Bài quen cũng có mà bài lạ cũng không ít. Vấn đề là không biết bài nào có chuẩn nhận (imprimatur) bài nào không. Phần lớn chúng ta chỉ biết tin vào danh tiếng và uy tín của tác giả mà thôi. Do đó mà UBTN lưu ý chúng ta là, “Trong phụng vụ, chỉ được sử dụng các bài ca đã được chuẩn nhận (imprimatur). Các nhạc sĩ tự giới thiệu tác phẩm mới trên internet có bổn phận ghi chú các chi tiết chuẩn nhận để giúp các ca đoàn thi hành chu đáo phận vụ của mình là phân định, chọn và hát các bài ca xứng hợp trong phụng vụ.” (x. Số 1 – Thông cáo UBTN đã nêu)
Bên cạnh đó, chính trong hoàn cảnh “tự do” (tự do sáng tác và tự do sự dụng sản phẩm) như vậy mà một số người đã vô tình hay cố ý sửa chữa tựa đề bài hát, thay đổi giai điệu bài hát, bài nhạc mà không có ý kiến của tác giả. Một sự tùy tiện không đáng có đối với những ai biết tôn trọng sự thật và sự công bằng. Chính vì vậy, UBTN trong thông cáo ngày 10-11 cũng đã chỉ rõ: “Giáo hội kêu gọi các tín hữu “tự đào tạo cho mình một lương tâm ngay thẳng về việc sử dụng các phương tiện đó” (Sắc lệnh về Truyền Thông, số 5) và cư xử theo nguyên tắc “lòng bác ái thì xây dựng” (1 Cr 8, 1; x. Sắc lệnh về Truyền Thông, số 5). (x. Số 3 – Thông cáo UBNT đã nêu)”
Nhân nói về chuyện tác quyền trong nhà đạo, tôi xin mạn phép chia sẻ câu chuyện riêng tư sau:
Các đây hơn 3 năm, một người bạn bên Mỹ đã điện thoại hỏi thăm và hỏi tôi xem tôi có phải là tác giả bài viết (…) hay không, vì bài đã được đăng trong một tập san nội bộ giáo xứ X. Tôi xác nhận là đúng. Người bạn đó hỏi thêm là có ai liên hệ xin phép đăng bài không. Tôi trả lời là không. Sau đó, dù bạn tôi không nói gì thêm về việc này nữa nhưng tôi hiểu rằng anh bạn đã tỏ ra có điều gì đó băn khoăn suy nghĩ… Riêng với tôi, tôi không quan tâm chuyện đó vì nghĩ rằng như vậy là mình đã đạt mục đích rồi. Miễn là “Đức Ki-tô được rao giảng…” (Pl 1, 18)
Một chuyện khác. Khoảng tháng 5-2021, tôi bất ngờ nhận được email của một linh mục DCCT đang phục vụ tại một điểm truyền giáo trên vùng Tây nguyên. Qua nội dung lá thư, ngài cho biết đã đọc bài viết của tôi về tông đồ giáo dân trên một trang báo điện tử CG và ngài ngỏ ý xin phép sử dụng bài đó trong công việc mục vụ của ngài. Tôi vui mừng trả lời ngài là ngài được toàn quyền tự do sử dụng bài viết của tôi theo ý ngài. Đối với tôi đó là một niềm vui được cộng tác với ngài trong công việc truyền giáo. Dù sao tôi cũng rất cám ơn ngài và thầm thán phục “sự công minh chính trực” của ngài. Bởi vì trong suốt thời gian tôi viết bài đăng trên các trang điện tử CG, tôi chưa gặp một trường hợp như thế này bao giờ…
Chúng ta biết rằng một nhạc sĩ sáng tác hay một người viết văn, viết sách, viết báo…họ phải đầu tư nhiều thời gian, công sức, chất xám và cả tài chánh nữa để có thể cho ra đời một tác phẩm nào đó. Cho nên vấn đề tác quyền nếu có thì đó là câu chuyện của đức bác ái và đức công bình. Đây là một nguyên tắc: “Thợ đáng trả lương” (1Tm 5, 18; 1Cr 9, 11).
Trong thời gian này, LM Nhạc sĩ Mi Trầm (Hưu dưỡng Gp Nha Trang), tác giả bài thánh ca nổi tiếng “Xin vâng”, trên trang facebook của mình, đã viết một “tút” (status) ngắn tựa là “Tôi viết nhạc”, qua đó ngài đã tâm sự như sau:
“Năm nay, tôi 75. Sức đã yếu, cảm hứng đã cạn, nhưng tôi vẫn cố gắng sáng tác…Sáng tác không có ý lưu danh. Chết rồi thì còn ai nhớ đến mình nữa và nếu người ta có nhớ thì mình cũng chẳng biết. Tôi sáng tác vì máu trong người nó thúc đẩy và cũng để truyền giáo cách đơn giản. Nếu có ai nghe nhạc tôi mà nghĩ lại đời họ thì đó là niềm vui lớn nhất. Để sáng tác, tôi phải đọc sách, suy gẫm, đọc các lời cầu nguyện của các danh nhân…để lấy cảm hứng. Làm được bài nào, tôi bỏ tiền ra để thu hát…Có mất tiền thu hát thì mới cố gắng làm tốt hơn. Nhờ vậy mà tôi luôn có bài mới, nhưng hơi tốn. Nếu không thu hát thì sự cố gắng sẽ kém đi và thành quả ít được như mong muốn. Đành vậy.”[5]
Vấn đề tác quyền có lẽ phải nhìn dưới lăng kính “vừa bác ái, vừa công bình” bởi xét cho cùng, không có tác giả thì sẽ không có tác phẩm.
Cũng trong thời gian qua, trên trang facebook cá nhân của mình, LM Ernest Nguyễn Văn Hưởng, Chánh sở họ đạo Chợ Đũi (nhà thờ Huyện Sỹ) thuộc TGP Saigon đã chia sẻ một vài suy nghĩ về vấn đề tác quyền, như sau:
“Trong những ngày qua, các trang truyền thông Công giáo bàn nhiều về tác quyền của các bản thánh ca. Chuyện lùm xùm đễn nỗi Ủy ban Thánh nhạc của Hội Đồng Giám mục Việt Nam phải lên tiếng. Lên tiếng để xác định rõ tác quyền vì đây là vấn đề khá quan trọng liên hệ đến các ca đoàn trong các giáo xứ Việt Nam (chúng ta không dám bàn đến các nước khác). Câu hỏi đặt ra là khi hát các bản thánh ca để phục vụ trong các buổi lễ, ca đoàn đã sử dụng các bài thánh ca của những tác giả còn sống hay đã qua đời. Vậy có được sử dụng các bản thánh ca mà không phải có văn bản rõ ràng cho những lần sử dụng ấy?
“Xét về tác quyền thì Ủy ban Thánh nhạc có một câu rất chuẩn : “Chỉ tác giả mới có quyền trên tác phẩm của mình.” Vì thế nếu tác giả muốn vào hội hay nhóm nào đó để bảo vệ tác quyền thì tác giả hoàn toàn tự do và nên có văn bản để công bố cho mọi người biết. Nếu tác giả không công khai, rõ ràng đặt vấn đề tác quyền như phần lớn các tác giả thánh ca thì không nên đặt vấn đề với tác giả ấy. Trong thời gian qua nhiều bậc thầy trong thánh ca phải nhọc công lên tiếng về các tác phẩm của mình. Theo tôi nghĩ, hình thức nầy cũng thiếu tôn trọng quyền tác giả.
“Đồng thời tác phẩm của họ cũng cần được tôn trọng theo nghĩa là không nên tùy tiện thêm vào một đoạn nhạc của riêng mình. Cụ thể là bài “Mong chẳng còn gì” của cha Quang Uy DCCT. Một người nào đó đã thêm nguyên đoạn nhạc tiếp vào trong bài ấy mà cha không hề biết và cha cũng không chính thức phản đối. Lẽ ra người thêm vào cũng nên báo cho ngài một tiếng và ghi rõ phần thêm là của mình. Tóm lại vấn đề tôn trọng quyền tác giả là vấn đề công bình.” [6]
Bên trên chúng ta đã đề cập thoáng qua về cái tên “Hội Tác Quyền Thánh Ca” (HTQTC). Nhân đây, chúng ta tìm hiểu xem mục đích của Hội này như thế nào. LM nhạc sĩ Mi Trầm (Nhà hưu dưỡng Gp Nha Trang) ngày 11-11-2022 vừa qua, đã có bài viết trên trang facebook của mình đề cập đến vấn đề tác quyền và mục đích của HTQTC. Ngài cho biết là HTQTC có 2 mục đích:
“Thứ nhất là phổ biến bản hát chính thức nhất (sau những lần tam sao thất bổn): Có những tác giả không bằng lòng khi người ta hát sai nhạc của mình. Vậy tìm đâu ra bản chính thức? Liên hệ với tác giả có khi khó hơn liên hệ với HTQTC, vì hội được chính tác giả ủy quyền văn bản gốc.
“Thứ hai là giúp nhau sống tinh thần công bằng trong việc dùng bài hát. Người Tây phương đặt nặng sự công bằng và họ hành xử rất nghiêm túc. Ai muốn photo bài hát phải trả tiền. Nếu có lý do, ví như sinh viên muốn photo bài để nghiên cứu thì họ có thể cho phép. Chỉ photo mà không dễ, huống chi hát trong các sự kiện thì luật lệ nghiêm ngặt hơn nhiều. Để làm sáng tỏ vấn đề, tôi xin nêu vài việc cụ thể:
– Ca đoàn hát trong các việc phụng tự có trả tác quyền không? => Ca đoàn dùng bài hát phục vụ thánh lễ, các việc đạo đức thì tự do và miễn phí.
– Ca đoàn quay video và đăng lên YouTube có trả tác quyền không? => Nếu đăng để phổ biến, không đăng để thu tiền thì tự do và miễn phí.
– Tác giả có bài đăng trên YouTube được doanh thu có buộc phải nhận tác quyền không? => Nếu tác giả không muốn nhận tác quyền, cho miễn phí thì cho qua, không vấn đề.
– Khi bị đánh bản quyền thì liên hệ nơi nào? Với chính tác giả hay với HTQTC mà tác giả đã là thành viên? => Phải liên hệ với Hội. Hội giải quyết thế nào là do thương lượng giữa 2 bên. Tác giả hoàn toàn đứng ngoài.
– Hội Tác Quyền Thánh Ca có quyền can thiệp cho ai? => HTQTC chỉ can thiệp để giải quyết những vấn đề với các tác giả đã là thành viên của hội. Hội không có thẩm quyền gì đối với những tác giả không nằm trong hội.” [7]
Riêng UBTN qua thông cáo ngày 10-11-2022 cũng đã xác định và nhấn mạnh là UB không có quyền sở hữu bất cứ tác phẩm thánh ca nào của các nhạc sĩ (còn sống cũng như đã qua đời). Chỉ tác giả mới có quyền trên tác phẩm của mình; Và UB không thành lập cũng không tham gia hội nhóm nào để bảo vệ tác quyền thánh ca và không ủy quyền cho ai giữ bản quyền tác phẩm thánh nhạc. (x. Số 6 – Thông cáo UBTN đã nêu)
Ngoài ra, để tìm hiểu thêm về nguyên do ra đời của HTQTC, quý vị độc giả có thể đọc tham khảo chi tiết bài viết (đã dẫn) của NS Đinh Công Huỳnh trên trang FB [https://www.facebook.com/dch80].
Trong khi vấn đề tác quyền trong nhà đạo tại VN xem ra còn bỏ ngỏ thì bên Âu Mỹ, chuyện này cũ xưa và không có gì phải bàn cãi. Vì đó là vấn đề của luật pháp, rõ ràng và minh bạch.
Được biết trong ngày 10-11-2022 vừa qua, GS TS Vũ Quí Hạo Nhiên (Mỹ) đã đăng bài tựa “Tác quyền cho thánh ca ở Mỹ – Năm quyền căn bản và một ngoại lệ dành cho tôn giáo” trên tờ Luật khoa tạp chí, đã mở đầu bài viết như sau: [8]
“Vào những ngày cuối năm 2022, dư luận trong giới ca nhạc cũng như trong cộng đồng Công giáo Việt Nam bỗng ồn ào vì một số nhạc sĩ sáng tác nhạc thánh ca đòi tiền tác quyền. Nhiều người ngạc nhiên về điều này, phản ứng có năm bảy chiều hướng khác nhau. Nhưng đối với người ở Mỹ, so sánh với môi trường Mỹ, thì phản ứng là, ủa, tới cuối năm 2022 mới bắt đầu có tác giả thánh ca đòi tiền tác quyền à? Chuyện tác quyền thánh ca có thể mới lạ ở Việt Nam, chứ ở Mỹ và hầu hết các nước khác, đã được áp dụng từ lâu rồi và được xem như chuyện đương nhiên.
“Ở đây cần phân biệt hai mảng khác nhau, mảng luật pháp và mảng tình cảm. Về tình cảm, xưa nay các nhạc sĩ thánh ca Việt Nam thường sáng tác cho ca đoàn của mình trước, rồi sau đó bài hát sẽ được lan truyền, bằng cách này hay cách khác, tới các ca đoàn khác và có thể lan ra toàn quốc. Hầu hết các tác giả sáng tác thánh ca không công cho ca đoàn mình, hay vì đức tin (như linh mục Kim Long nói, “để ca tụng Chúa”), hay một lý do tình cảm nào đó. Giữa các nhạc sĩ và ca đoàn Công giáo với nhau, không ai đòi tiền ai. Chuyện tình cảm hay đức tin không nằm trong phạm vi bài viết này.
“Bài này cũng không bàn cụ thể vào chuyện đang xảy ra tại Việt Nam, trong đó có một câu hỏi rất đáng đặt ra, là người hiện đứng ra đòi tác quyền thánh ca có dấu hiệu đi quá thẩm quyền của mình khi đòi tác quyền cho cả các tác giả không ủy quyền. Chuyện đó có phù hợp với luật Việt Nam không, bài này không bàn tới.
“Trong luật tác quyền, tất cả các sáng tác – văn thơ, nhạc họa, điêu khắc, kiến trúc – đều có tác quyền. Khi đã có tác phẩm, là tự động có tác quyền, không cần thông qua thủ tục hành chánh nào cả. Nếu không có ngoại lệ, việc sử dụng sáng tác của người ta đều phải được cho phép.”
Tác giả bài viết này đã tóm tắt một vài ý chính liên quan tới tác quyền thánh ca trong luật Mỹ. Ông cũng cho biết rằng luật tác quyền Mỹ bảo vệ thánh ca y như các tác phẩm khác, trừ một ngoại lệ cho nghi lễ tôn giáo. Để biết thêm chi tiết, chúng ta có thể tham khảo nội dung bài viết của tác giả GS TS Vũ Quí Hạo Nhiên (đã dẫn). [https://www.luatkhoa.com/]
Đến đây, chúng ta sẽ hiểu vì sao UBTN-HĐGMVN đã viết trong thông cáo ngày 10-11, như sau:
“Đối với các tín hữu phổ biến thánh nhạc trên các phương tiện truyền thông và các nhạc sĩ Công giáo, Ủy ban Thánh nhạc Việt Nam kêu gọi hành xử theo nếp sống đạo tốt lành và tinh thần tôn trọng mục đích của thánh nhạc cùng kỷ luật thánh nhạc. Đồng thời, vì “các phương tiện truyền thông có hiệu lực vượt khỏi ranh giới quốc gia, và biến mỗi người trở thành công dân của toàn thể xã hội nhân loại” (Sắc lệnh về Truyền Thông, số 22), nên cần tuân thủ luật của mỗi quốc gia và Giáo hội địa phương. Được như thế, mới mong thánh nhạc đem lại sự bình an và thánh thiện trên các phương tiện truyền thông xã hội và trong các nghi thức phụng vụ cũng như các buổi diễn nguyện hoặc trình diễn thánh ca có phát sóng. (x. Số 5 – Thông cáo UBTN đã nêu).” ./.
Aug. Trần Cao Khải
[2] https://www.facebook.com/dch80
[5] https://www.facebook.com/linhmucmitram
[6] https://www.facebook.com/profile.php?id=100004661626106
2022
Đâu là điểm khác biệt giữa đạo Công Giáo và Tin Lành trong lĩnh vực am hiểu Kinh Thánh?
Đâu là điểm khác biệt giữa đạo Công Giáo và Tin Lành trong lĩnh vực am hiểu Kinh Thánh?
Hỏi: Hiện nay có rất nhiều bạn trẻ đạo Công Giáo chưa hoặc rất ít đọc Kinh Thánh nên sự hiểu biết về Kinh Thánh vô cùng hạn chế. So sánh với đạo Tin Lành thì họ học Kinh Thánh rất thuộc và cũng tìm hiểu rất sâu về Kinh Thánh. Vậy đâu là điểm khác biệt giữa đạo Công Giáo và Tin Lành trong lĩnh vực am hiểu Kinh Thánh?
Đáp:
Trước hết, xin lưu ý về nhận định của bạn. Thiết nghĩ, vì chưa có bằng chứng xác thực nên chúng ta cũng đừng vội khẳng định rằng “Hiện nay có rất nhiều bạn trẻ đạo Công Giáo chưa hoặc rất ít đọc Kinh Thánh nên sự hiểu biết về Kinh Thánh vô cùng hạn chế. So sánh với đạo Tin Lành thì họ học Kinh Thánh rất thuộc và cũng tìm hiểu rất sâu về Kinh Thánh.” Có thể nơi môi trường bạn sinh sống có những bạn trẻ như thế, nhưng biết đâu nơi khác, nhiều bạn trẻ Công giáo vẫn miệt mài đọc và học hỏi Kinh Thánh thì sao?
Giờ đây, xin trả lời cho phần hỏi chính của bạn về “điểm khác biệt giữa đạo Công Giáo và Tin Lành trong lĩnh vực am hiểu Kinh Thánh.” Có thể ý bạn hỏi liên quan đến hai điểm: khác biệt về kiến thức Kinh Thánh, và những khác nhau về Kinh Thánh nói chung giữa Công giáo và Tin lành. Vậy xin tạm trả lời bạn như thế này:
– Xét về kiến thức thì tôi chưa thấy có thống kê nào so sánh kiến thức Kinh Thánh giữa Công giáo và Tin lành. Nếu như nhận định trên của bạn là đúng thì chắc người Tin lành có kiến thức nhiều hơn Công giáo chăng? Tuy nhiên, thiết nghĩ trong thời đại ngày nay, chúng ta nên quan tâm đến việc cùng nhau hiểu biết Kinh Thánh, giúp nhau gia tăng kiến thức thì sẽ tốt hơn. Và thực tế, các nhà chuyên môn Kinh Thánh của Công giáo và Tin lành đã chia sẻ và giúp nhau rất nhiều về kiến thức Kinh Thánh.
– Về nội dung và việc nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta có thể nêu hai khác biệt căn bản sau đây:
- Thứ nhất là về Quy điển: Quy điển Cựu ước của Tin lành nhận 39 cuốn. Còn Công giáo là 46 cuốn. Vậy, Công giáo nhiều hơn 7 cuốn, đó là: Tobia, Giuđitha, 1 và 2 Macabê, Khôn ngoan (của Salômôn), Huấn ca (Ecclesiasticus) và Barúc (kể cả Thư của tiên tri Giêrêmia). Và chính xác hơn có thể kể đến một phần của các sách Esther và Daniel (x. Raymond E. Brown, 101 Questions & Answers On The Bible, (New York: Paulist Press, 1990), Q. 5).
- Thứ hai là về việc giải thích Kinh Thánh: Công đồng Vaticanô II, qua Hiến Chế Tín Lý Về Mạc Khải Thiên Chúa – Dei Verbum, xác nhận: “Nhiệm vụ chính thức giải thích Lời Chúa đã được ghi chép hay lưu truyền, đã được ủy thác riêng cho Huấn Quyền sống động của Giáo Hội, một quyền hạn được thi hành nhân danh Chúa Giêsu Kitô” (số 10); và Công đồng kết luận: “những gì liên hệ đến việc giải thích Thánh Kinh, cuối cùng đều phải lệ thuộc vào phán quyết của Giáo Hội, vì Thiên Chúa đã truyền lệnh và trao cho Giáo Hội nhiệm vụ gìn giữ và giải thích Lời Ngài” (số 12). Như vậy, có thể nói gọn, đối với Công giáo, việc giải thích và hiểu Lời Chúa phải được đặt trong truyền thống đức tin sống động của Giáo Hội và “phải lệ thuộc vào phán quyết của Giáo Hội.” Nói cách khác, đối với nhà chú giải Công giáo, khi ông đưa ra những giải thích của mình về Thánh Kinh, thì những giải thích này không nên vượt ra khỏi truyền thống đức tin và phải được sự chấp nhận của Huấn quyền Giáo Hội.
Hỏi: Kinh Thánh bản tiếng Việt được dịch ra từ ngôn ngữ của nước nào? Nếu được dịch ra từ tiếng Anh hoặc một thứ tiếng khác với tiếng Do Thái thì liệu có bị sai lệch chút nào so với bản gốc không? Và nếu không có sai lệch với bản gốc thì do đâu mà giữ được nguyên ý nghĩa như vậy?
Đáp:
– Kinh Thánh bản tiếng Việt được dịch ra từ ngôn ngữ của nước nào là do người dịch hay nhóm dịch chọn lựa. Nếu bạn muốn biết rõ thì có thể dựa trên những thông tin được ghi trong bản dịch.
– Xin lưu ý với bạn về từ ngữ “bản gốc.” Thật ra, hiện nay không còn bản gốc mà chỉ có những bản sao chép lại. Và trong những bản sao chép này, chúng ta có ngôn ngữ gốclà tiếng Do thái hoặc Hy lạp. Còn việc chuyển dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác thì chắc chắn phải có sai lệch, hay đúng hơn phải nói là bản dịch thường không thể diễn tả hết được trọn vẹn ý nghĩa so với bản ngôn ngữ gốc. Điều này cũng không khó hiểu. Chẳng hạn, Việt Nam chúng ta có ngôn ngữ, văn hóa, tập tục… khác rất nhiều so với người Do thái, nên việc chuyển dịch từ ngôn ngữ Do thái sang ngôn ngữ Việt chắc hẳn phải có nhiều sai lệch, thiếu sót. Tuy nhiên, để khắc phục tình trạng này, các bản dịch thường được chú thích hay giải nghĩa thêm bởi các dịch giả để người đọc có thể hiểu rõ hơn. Theo đó, kiến thức chuyên môn của người dịch cũng là yếu tố quan trọng quyết định sự chính xác của bản dịch.
Lm. Phêrô Bùi Sĩ Thanh
2022
Lửa luyện ngục đốt những gì?
Lửa luyện ngục đốt những gì?
Trong tháng Các Đẳng Linh Hồn, khi suy niệm về sự chết, bài báo sau có thể giúp chúng ta cảm thấy nhẹ nhõm. Philip Kosloski của tờ Aleteia, nghĩa là Chân Lý Tỏ Tường, có bài viết nhan đề “What does the ‘fire’ of purgatory burn?”
Luyện ngục thường được hình dung như một ngọn lửa thanh tẩy, nhưng chính xác thì nó đốt những gì?
Giáo Hội Công Giáo kiên quyết ủng hộ sự tồn tại của luyện ngục, như một giai đoạn chuẩn bị cho thế giới bên kia dẫn một linh hồn vào Thiên đàng.
Người ta biết rất ít về điều gì sẽ xảy ra khi một linh hồn đến luyện ngục, nhưng nhiều vị thánh và nhà thần học đã mô tả nó như một “ngọn lửa thanh tẩy”. Ngay cả Sách Giáo lý của Giáo Hội Công Giáo cũng đề cập đến luyện ngục với loại hình ảnh này.
Sách giáo lý Công Giáo điều 1031 viết:
Hội Thánh gọi sự thanh luyện cuối cùng này của những người được chọn là Luyện ngục, sự thanh luyện này khác hẳn với hình phạt của những kẻ bị luận phạt. Hội Thánh công bố đạo lý đức tin liên quan đến luyện ngục, chủ yếu trong các Công đồng Florentinô và Triđenti-ô. Truyền thống của Hội Thánh, dựa trên một số bản văn của Thánh Kinh, nói đến lửa thanh luyện:
“Đối với một số tội nhẹ, phải tin là trước phán xét chung có lửa thanh luyện, theo điều Đấng là Chân lý đã nói rằng nếu ai nói phạm đến Chúa Thánh Thần, người đó sẽ chẳng được tha cả đời này lẫn đời sau (Mt 12:32). Trong lời đó, chúng ta có thể hiểu là một số tội có thể được tha ở đời này, còn một số tội có thể được tha ở đời sau.”
Tuy nhiên, hình ảnh ngọn lửa có thể khiến người ta tưởng như có những linh hồn đang cháy trong lửa, tương tự như những linh hồn ở Địa ngục đang cháy mãi mãi.
Origen, một nhà thần học của Giáo hội thời sơ khai, cung cấp một cái nhìn rõ ràng về ngọn lửa này và chính xác ngọn lửa “đốt cháy” những gì.
Nếu một người rời bỏ cuộc sống này với những lỗi lầm nhẹ hơn, anh ta sẽ bị kết án phóng hỏa đốt cháy những vật liệu nhẹ mắc míu vào linh hồn… ‘Bạn không thể vào thiên đàng với củi, cỏ khô và gốc rạ của bạn và do đó làm ô uế vương quốc của Thiên Chúa… ngọn lửa này không tiêu thụ sinh vật, nhưng những gì sinh vật đã tự tạo ra, gỗ, cỏ khô và gốc rạ. Rõ ràng là ngọn lửa phá hủy gỗ của những vi phạm của chúng ta và sau đó trả lại cho chúng ta phần thưởng là những công việc vĩ đại của chúng ta.
Hình ảnh này có thể giúp chúng ta hiểu rằng Thiên Chúa không gửi chúng ta đến hình phạt bằng lửa để tra tấn chúng ta trước khi vào Thiên đàng, nhưng thay vào đó chúng ta đi qua ngọn lửa thanh tẩy, đốt sạch mọi tội lỗi nhỏ hơn mà chúng ta đang mắc phải khi chết.
Trên hết, ngọn lửa luyện ngục không phải là một phần của sự tra tấn ghê rợn, mà là một cách để chuẩn bị tâm hồn chúng ta đón nhận những niềm vui trên Thiên đàng một cách trọn vẹn hơn.
Đặng Tự Do