Đối mặt với nỗi buồn của linh mục khi nghỉ hưu: Một chương mới trong cuộc đời để tập trung vào việc trở thành người của Chúa.

Kể từ khi tôi chuyển sang “tình trạng cao niên” [hay còn gọi là “tình trạng nghỉ hưu bán phần”] (senior status) vào mùa hè năm ngoái, như giáo phận của chúng tôi quen gọi như thế với các linh mục đã nghỉ hưu, tôi thường được hỏi rằng mình thích được nghỉ hưu như thế nào. Hầu hết mọi lúc tôi đều trả lời một cách thành thật rằng tôi đang tận hưởng thời gian cho dù phải thích nghi với một chương mới trong cuộc đời mình. Đối với tôi, kinh nghiệm nghỉ hưu đến sau 48 năm tích cực trong sứ vụ.

Điều mà tôi không nói với mọi người và chỉ tự mình nhận ra sau khi suy ngẫm, đó là tôi cũng đã dành – và tiếp tục dành – thời gian để đau buồn, mà chính điều này cũng là một quá trình.

Tìm hiểu về nỗi buồn

Các linh mục trở thành một vấn đề nào đó mà các chuyên gia hay nhắc đến khi đề cập đến sự đau buồn. Qua mọi cái chết của người giáo dân, các mục tử nhận thức được nỗi đau và nỗi buồn mà chính mình cũng có thể dự phần. Họ cũng biết rằng việc chấp nhận một cách sống mới có thể là một thử thách. Các linh mục thường giúp mọi người đối phó với nỗi đau bằng cách đồng hành cùng họ trong cuộc hành trình, lắng nghe và giúp đỡ những người đang đau buồn để tìm ra một cách sống mới.

Ngoài ra, với tư cách là những mục tử tận tình, chúng ta cũng phải đối mặt với nỗi đau của chính mình. Không có gì lạ khi cái chết của giáo dân ở mọi lứa tuổi cũng ảnh hưởng đến chúng ta. Ngay cả khi tôi đã chia sẻ sức mạnh tinh thần và cảm xúc với người khác, tôi cũng phải đối mặt với nỗi đau nơi chính mình. Khi Hope, một thiếu nữ 17 tuổi mắc bệnh thiếu máu Fanconi, chết vì suy thận, tôi đã khóc cùng với gia đình và bạn bè của cô ấy. Và khi Tommy, 90 tuổi, nhân vật danh tiếng trong giáo xứ qua đời, tôi biết rằng mình vừa mất đi một người bạn.

Thêm vào đó, có một loại đau buồn xảy ra khi các vị lãnh đạo trong giáo xứ nói với bạn rằng họ chuyển đi nơi khác vì thay đổi công việc hoặc để gần gia đình hơn. Việc họ cảm thấy hối tiếc khi rời khỏi ngôi nhà thờ của bạn thường cũng chỉ mang lại một niềm an ủi nho nhỏ.

Chắc chắn, các linh mục biết rất nhiều về nỗi buồn. Tuy nhiên, tôi chưa bao giờ đọc bất cứ điều gì về quá trình đau buồn liên quan đến việc nghỉ hưu. Nỗi đau buồn đi kèm với việc nghỉ hưu có thể gây bối rối vì các linh mục không mong đợi điều đó hoặc vì dường như không ai thừa nhận điều đó khi các buổi chuyện trò từ biệt được diễn ra. Hầu hết những người mang đến lời chúc tốt lành khi từ biệt đều nhấn mạnh đến các thành tựu hoặc niềm vui dành cho một cuộc đời vốn nay đây mai đó.

Nhiều sắc thái

Tôi thừa nhận rằng có nhiều điều làm tôi yêu thích về tình trạng cao niên, bao gồm lịch trình nhẹ nhàng hơn, khả năng hỗ trợ các mục tử lân cận bằng cách cử hành Thánh lễ tại giáo xứ của họ, và tìm thấy sự nâng bậc giá trị đã được làm mới lại đối với chức linh mục bên ngoài vai trò của một nhà điều hành. Đồng thời, tôi thừa nhận rằng tôi đã phải chịu một mất mát đáng kể, đôi khi điều đó giáng lên tôi một cú nặng nề.

Khi sinh nhật lần thứ 75 của tôi đến gần, trong thâm tâm tôi biết rằng đã đến lúc phải rời bỏ cương vị mục tử của Giáo xứ Thánh Gioan XXIII, nơi tôi vừa là người sáng lập vừa là mục tử duy nhất trong 17 năm qua. Do đó, mối quan hệ của tôi với giáo xứ và các thành viên của giáo xứ này rất sâu sắc.

Mặc dù tôi đã chọn nghỉ hưu một cách có ý thức và biết rằng điều đó là tốt cho cả tôi và giáo xứ, nhưng cũng có tất cả những biểu hiện liên quan đến nỗi buồn: một niềm khao khát sâu sắc được trở lại với những người mà tôi yêu thương, một chút luyến tiếc vì tôi không thể hiện diện trong những khoảnh khắc đặc biệt và quan trọngở đó, và cả một chút buồn bã bất cứ khi nào tôi nghe tin rằng cuộc sống ở giáo xứ đó đang diễn ra (rất tốt) mà không có tôi lãnh đạo.

Không phải mọi người nghỉ hưu đều có thể trải qua nỗi buồn theo cách mà tôi đã trải qua. Họ có thể nhận thức rõ hơn về sự nhẹ nhàng hoặc niềm hân hoan về những gì đã đạt được. Tuy nhiên, tôi nghi ngờ rằng các linh mục nghỉ hưu hoặc đang phải đối mặt với việc nghỉ hưu cần phải ý thức về quá trình này.

Các thành phần của đau buồn

Tôi chia trải nghiệm đau buồn thành nhiều thành phần, mỗi thành phần cũng đưa ra một thử thách để giúp tôi vượt qua nỗi đau này.

Thứ nhất, có một sự thay đổi cụ thể và rõ ràng diễn ra đối với hầu hết các linh mục nghỉ hưu – nghĩa là họ cần phải rời khỏi nơi ở do giáo xứ cung cấp. Nhiều người trong các ngành nghề khác không có sự buông bỏ thêm vào như thế khi họ rời khỏi vị trí của mình. Đó không chỉ đơn giản là rời khỏi một ngôi nhà, nhưng chính là rời khỏi lối sống vốn đã trở thành một phần trong kinh nghiệm của một linh mục. Cá nhân tôi thấy phấn khích khi tìm kiếm một nơi ở mới. Có một tinh thần phiêu lưu xuất hiện đến mức không thể cưỡng lại được. May mắn thay, một số thành viên của giáo xứ đã ở đó để giúp đỡ tôi.

Không nên bỏ qua khía cạnh buông bỏ này bởi vì, ngay cả đối với những linh mục ít vật chất nhất, đó là một lời nhắc nhở rằng hầu hết mọi người đều phụ thuộc vào việc có được một mái nhà, một nơi trú ẩn và bảo vệ. Cùng với vấn đề nhà ở, còn có vấn đề buông bỏ về sự yên ổn, vì trong hầu hết cuộc đời của chúng ta, chúng ta đã biết rằng các giáo xứ có trách nhiệm chu cấp cho các mục tử của mình.

Đối phó với sự mất mát này, tôi thấy cần phải cởi mở và phó thác trước những điều mới lạ. Mỗi lần trong đời tôi di chuyển – từ rời khỏi nhà đến chủng viện, từ chủng viện đến chức linh mục, và từ nhiệm sở này sang nhiệm sở khác – đều phải có một hành động của đức tin. Giống như Giáo Hội tự gọi mình là Giáo Hội lữ hành, tôi cố gắng coi những cuộc di chuyển này là thời điểm của sự khám phá mới. Nếu đức tin của chúng ta nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta không phải là công dân vĩnh viễn của thế giới này, thì những cuộc di chuyển như thế có thể phù hợp để nhắc nhở chúng ta về điều này.

Ngoài sự buông bỏ cơ bản nhất này, còn có việc đánh mất căn tính của một mục tử. Mặc dù hầu hết các linh mục, trong đó có tôi, vốn không thích lãnh nhận công tác điều hành, nhưng tôi có thể nói rằng công việc mục vụ vốn là một niềm vui. Tôi đã chấp nhận sứ mệnh của giáo xứ và ghi nhớ tầm nhìn của giáo xứ, sẵn sàng chia sẻ nó với những người khác. Tôi muốn nghĩ rằng tôi chưa bao giờ cảm thấy rằng mình phải có tiếng nói cuối cùng trong mọi quyết định, nhưng tôi thích được biết rằng tôi có thể chia sẻ với mọi người một cách tiếp cận cụ thể để trở thành Giáo Hội.

Thay vì trở thành một linh mục – mục tử, tôi bắt đầu tập trung vào việc trở thành một linh mục với tư cách là người của Chúa. Nói cách khác, điểm nhấn mới của tôi phải là tôi là ai chứ không chỉ đơn giản là vai trò mà tôi đã vui vẻ chấp nhận trong suốt những năm qua. Tôi vẫn còn nhiều cơ hội để làm mục tử, nhưng bây giờ chức vụ đó bắt nguồn từ chính chức linh mục chứ không phải từ một vị trí nào đó mà tôi đã được chỉ định.

Cuối cùng, và đây là điều quan trọng, tôi rất đau buồn khi gặp lại những giáo dân vốn đã là một phần quan trọng trong cuộc đời tôi. Trong những năm qua, tôi đã có cơ hội hiện diện với các gia đình tại các buổi cử hành bí tích và những khoảnh khắc vui vẻ khác. Tôi cũng đã từng chia sẻ nỗi đau, nỗi buồn, đôi khi chỉ là ngồi bên cạnh họ lúc nguy kịch. Tuy nhiên, tôi hầu như lúc nào cũng cảm thấy mình là thành viên của nhiều gia đình. Việc không gặp mọi người thường xuyên đã để lại một khoảng trống trong trái tim tôi.

Tôi không muốn phủ nhận sự mất mát hay nỗi đau này. Tôi cũng biết rằng nó sẽ không bao giờ giống như nó đã từng. Xin mượn lời tiêu đề từ tác phẩm của Thomas Wolfe để nói lên tâm trạng này: “Bạn không thể về nhà được nữa!” Đó là một phần của nỗi buồn khi nghỉ hưu.

Trong Giáo Hội, người vừa nghỉ hưu dường như nên bước sang một bên để vị mục tử mới có thể tìm ra con đường cho riêng mình. Khi tôi gặp lại các cựu giáo dân tại các buổi chiêu đãi, buổi hòa nhạc hoặc quán cà phê, đó là những khoảnh khắc rất vui cho cả tôi và họ. Tôi nghi ngờ một số mối quan hệ tình bạn sẽ tiếp tục trong khi những mối quan hệ khác sẽ nhường bước khi nhiều ngày và nhiều tuần trôi qua.

Tôi thường thấy mình tập trung vào những đứa trẻ nhỏ hơn trong giáo xứ, đặc biệt là những đứa trẻ mẫu giáo mà tôi gặp hàng tuần. Một người mẹ nói với tôi rằng cậu con trai 4 tuổi của cô ấy không thể hiểu được rằng tôi sẽ không có mặt ở đó thường xuyên. Tôi muốn nhắc nhở đứa trẻ rằng tôi vẫn yêu nó và gia đình nó. Những người trong giáo xứ vấn tiếp tục quan trọng đối với tôi.

Ba cách đối diện với nỗi buồn

Tình cảm đó cũng cho phép tôi nêu bật ba cách để đối phó với nỗi buồn từ việc nghỉ hưu. Một mặt, tôi nhớ đến những người đã từng là một phần quan trọng trong cuộc đời tôi trong lời cầu nguyện, cầu xin ơn lành tiếp tục xuống trên họ. Đây không chỉ đơn giản là một lời cầu nguyện chiếu lệ, mà đúng hơn là một cách tích cực để dâng lên Chúa những người mà tôi không thể nhìn thấy và ở bên cạnh.

Tôi cũng cảm thấy mình đã nhận được ơn lành khi đã có thể ở cạnh bên những người môn đệ cùng chí hướng tốt lành như thế trong những năm qua. Cách tôi chọn để nhìn vào công việc mục vụ là trở thành một phần của cộng đồng mà tôi phục vụ, không tách rời khỏi họ. Thái độ này có thể gây ra nhiều nỗi đau buồn hơn vào những thời điểm này, nhưng ơn lành thì lại rất dồi dào.

Sau đó, tôi nhận ra rằng tôi có thể tìm ra những cách thức thích hợp để tiếp cận, những cách nhắc nhở mọi người rằng sứ vụ mục tử của họ không chỉ là một công việc. Ví dụ, trong nhiều năm, khi tôi thấy trên báo chí rằng một số học sinh trung học mà tôi biết đến trong nhiều năm qua được vinh danh, tôi đã quyết định gửi cho họ một số ghi chú. Tôi biết những lời nói của mình sẽ được đón nhận nồng nhiệt và hữu ích cho những thanh thiếu niên này; tôi cũng biết điều quan trọng đối với tôi là cho họ biết rằng tôi mừng cho họ.

Trong một cuộc trò chuyện gần đây với một doanh nhân đang chuẩn bị nghỉ hưu, tôi đã cố gắng giải thích những niềm vui và thách thức mà tôi đã gặp phải. Khi tôi đề cập đến việc không tiếp tục ở với những người trong giáo xứ, anh ấy ngay lập tức nói rằng điều đó nghe có vẻ đáng buồn. Sau đó, anh ấy đưa ra những hiểu biết sâu sắc mà chúng ta, những người có đức tin thường rao giảng về sự cần thiết khi đừng để cuộc sống đời này này và những gì nó mang lại chiếm hữu. Điều đó đã giúp tôi tìm thấy mục tiêu để buông bỏ theo cách mà tôi chưa bao giờ lường trước được khi tôi tiếp tục suy ngẫm xem chức tư tế là gì và chúng ta có thể gặp phải điều gì khi nghỉ hưu.

Chuyển ngữ: Phil. M. Nguyễn Hoàng Nguyên
(Theo The Priest (15/7/2023))