Ít người biết rằng bức tranh cổ Madonna della Strada chính là một trong những nguồn cảm hứng để thánh Inhaxiô Loyola sáng lập dòng Tên…

Bức Madonna della Strada (tạm dịch: Ðức Mẹ của Minh đạo) có niên đại từ thế kỷ 13 hoặc 14. Thế nhưng, tên của bích họa có nguồn gốc sâu xa hơn, lần ngược về gần 1.000 năm trước. Ban đầu, đây là tên của một nhà thờ có từ thế kỷ thứ 5, và được dùng để đặt cho bức tranh có kích thước khiêm tốn, vẽ cảnh Ðức Mẹ Maria và Chúa Hài Ðồng. Trong suốt 425 năm, bức bích họa được treo ở một góc của nhà thờ Santa Maria dell Strada ở Rome, cho đến khi “hội ngộ” tình cờ với thánh Inhaxiô Loyola.

Lưu giữ ở nhà thờ “mẹ”

Trong chuyến đi đầu tiên đến thành phố vĩnh hằng vào năm 1540, thánh Inhaxiô xứ Loyola tình cờ phát hiện bức tranh nhỏ bé và trong suốt thời gian ở Rome, ngài liên tục đến đây cầu nguyện trước Ðức Mẹ. Thánh nhân vô cùng yêu thích tác phẩm hội họa này. Không lâu sau đó, Ðức Giáo Hoàng Phaolô III đã chấp thuận cho thánh Inhaxiô và các bạn hữu thành lập dòng Tên. Vì thánh Inhaxiô Loyola, lúc này trở thành bề trên tổng quyền đầu tiên của các Giêsu hữu, rất thích bức bích họa Maria della Strada, Ðức Thánh Cha đã ban tặng tác phẩm này và thánh nhân trở thành người giám hộ của bức tranh. Năm 1568, Ðức Hồng y Alessandro Farnese cho xây Chiesa del Gesu (Thánh Danh Chúa Giêsu) và nơi này trở thành nhà thờ “mẹ” của dòng Tên. Thế là bức bích họa được chuyển đến đây vào năm 1575 và được đặt bên trong nhà nguyện, nơi các Giêsu hữu tuyên khấn. Nhưng phải đợi đến thế kỷ 19, bức tranh mới được chuyển qua nền sơn dầu và được đóng khung.

Trước khi về với Chúa vào năm 1556, thánh Inhaxiô đã để lại lời nhắn nhủ cho các tu sĩ dòng Tên, làm sao bảo quản được bức tranh để chuyển về nhà thờ “mẹ”. Lời nhắn nhủ của vị thánh đã thành hiện thực. Khi Chiesa del Gesu khánh thành sau đó gần 20 năm, bức Maria della Strada được rước vào ngôi thánh đường một cách trang trọng và từ đó được treo vĩnh viễn ở phía trên nhà nguyện được trang trí đẹp đẽ và nằm bên trái bàn thờ chính của nhà thờ. Bức bích họa đến nay vẫn giữ nguyên vị trí ban đầu, bất chấp những thăng trầm của thời cuộc và nước Ý trải qua nhiều cuộc chiến tranh.

Công trình Chiesa del Gesu phải đợi đến năm 1584 mới hoàn tất. Thời điểm đó, nhiều tín hữu đã đến tận nơi để viếng bức họa và cầu nguyện, nhất là khi thánh Inhaxiô từng kể về phép lạ những người được ơn lành bệnh khi đến trước bức họa thiêng liêng và dâng lời khẩn cầu lên Mẹ Maria. Thánh nhân cũng từng nói rằng nhờ bức Maria della Strada, ngài đã được cứu mạng trong một cuộc chiến vào năm 1521.

Kỳ công phục chế tranh

Năm 2006, Madonna della Strada cuối cùng cũng được “tân trang” sau nhiều năm chờ đợi. Thế nhưng, dự án phục chế bức tranh nhanh chóng phát sinh nhiều tình huống phức tạp. Chẳng hạn, hóa ra bức bích họa có niên đại sớm hơn 200 năm so với những gì được ghi nhận, và chất lượng của tranh thật sự hoàn hảo. Các chuyên gia đã làm việc trong một xưởng “dã chiến”, được dựng bên trong nhà thờ. Với sự kiên trì, họ dần dần tẩy bớt những lớp bụi bặm và chất bám tích tụ qua nhiều thế kỷ bên trên bề mặt của bức tranh. Những màu sắc sống động bắt đầu lộ diện, mang đến diện mạo hoàn toàn mới cho Madonna della Strada.

Chiesa del Gesu – nhà thờ “mẹ” của dòng Tên

Sau khi hoàn tất, khuôn mặt của Chúa Hài Ðồng hiện ra một cách rõ ràng, với cánh tay mặt nhỏ bé vươn ra ban phép lành. Bằng cách nào đó, họa sĩ vẽ tranh đã tạo được hình ảnh 3 chiều của Chúa Hài Ðồng ngồi trên cánh tay của Ðức Mẹ. Trong khi đó, Ðức Mẹ với khuôn mặt hiền lành hướng ánh nhìn về phía người xem, như thể đang thực sự nhìn họ. Giới chuyên gia nhất trí rằng bức bích họa có niên đại sớm nhất là vào thế kỷ 13. Ðây là bằng chứng hiếm hoi cho thấy kỹ thuật hội họa đáng nể vào cuối thời Trung Cổ ở La Mã.

Giờ đây, trải qua cơn đại dịch, càng có thêm nhiều người thăm viếng và cầu nguyện trước bức Madonna della Strada, xin ơn Ðức Mẹ che chở.