Ảnh: stores.progenypress.com​

Bắt đầu từ việc nhỏ ngay từ nhỏ​

Một trong những phương pháp hiệu quả nhất để hình thành trách nhiệm ở trẻ là bắt đầu từ những việc nhỏ ngày từ khi trẻ còn bé. Ví dụ, trẻ em từ 2-3 tuổi có thể học cách cất dọn đồ chơi sau khi chơi xong. Những việc nhỏ như vậy không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng tổ chức mà còn tạo cho trẻ cảm giác về trách nhiệm đối với không gian và đồ vật của mình.

Bên cạnh đó, cha mẹ cần giải thích rõ ràng cho trẻ hiểu tại sao việc này quan trọng. Giải thích đơn giản rằng việc giữ gìn sự gọn gàng giúp mọi người sống trong một ngôi nhà thoải mái hơn có thể giúp trẻ nhìn thấy giá trị của những việc mình làm.
​

Phân chia công việc gia đình theo đúng độ tuổi​

Trẻ lớn hơn có thể gánh vác thêm nhiều trách nhiệm hơn. Đối với các gia đình có nhiều trẻ em, một phương pháp đơn giản là phân chia công việc theo độ tuổi. Ví dụ, trẻ 4 tuổi có thể giúp dọn bàn ăn hoặc tưới cây, trong khi trẻ 6 tuổi có thể làm thêm những việc như dọn giường hoặc hút bụi.

Điều này không chỉ giúp trẻ học cách làm việc nhóm mà còn khuyến khích tính tự lập. Việc phụ trách những công việc phù hợp với khả năng sẽ giúp trẻ cảm thấy tự tin và hài lòng với những gì mình đạt được. Một cách tiếp cận có hệ thống như vậy cũng giúp trẻ hiểu rằng trách nhiệm là điều tất yếu trong cuộc sống.

Ảnh: Tanaphong Toochinda/Unsplash​

Tránh việc trả tiền cho các công việc gia đình​

Một trong những sai lầm phổ biến của nhiều cha mẹ là trả tiền cho con khi chúng làm việc nhà. Việc này có thể khiến trẻ hiểu lầm rằng mọi việc giúp đỡ đều phải có phần thưởng. Thay vào đó, cha mẹ nên nhấn mạnh rằng giúp đỡ gia đình là một phần của việc trở thành một thành viên có trách nhiệm.

Thay vì trả công, cha mẹ có thể khuyến khích trẻ bằng lời khen ngợi hoặc ghi nhận sự đóng góp của chúng. Ví dụ, khi trẻ hoàn thành tốt công việc, một câu cảm ơn hoặc một cái ôm có thể đủ để trẻ cảm thấy mình được coi trọng và khuyến khích sự hợp tác.
​

Cho trẻ tham gia vào quá trình lập kế hoạch​

Việc cho trẻ tham gia vào quá trình lập kế hoạch công việc gia đình có thể giúp chúng cảm thấy có trách nhiệm hơn đối với những gì chúng làm. Trẻ em thường sẽ tuân thủ tốt hơn nếu chúng có tiếng nói trong việc quyết định ai làm gì.

Ví dụ, trong gia đình, trẻ có thể tham gia vào cuộc thảo luận hàng tuần về việc phân chia công việc. Trẻ em từ 7 tuổi trở lên có thể được hỏi ý kiến về công việc mình muốn đảm nhận. Điều này không chỉ giúp trẻ có cảm giác kiểm soát mà còn dạy chúng cách lập kế hoạch và thực hiện cam kết của mình.

Ảnh: Tanaphong Toochinda/Unsplash​

Thiết lập nguyên tắc rõ ràng về trách nhiệm​

Trách nhiệm trong gia đình cần phải được coi là một quy tắc không thể thương lượng. Cha mẹ cần thiết lập nguyên tắc rõ ràng rằng mọi thành viên trong gia đình đều phải chia sẻ công việc. Khi các nguyên tắc này được đặt ra, việc thực thi cũng phải đồng bộ.

Một giải pháp phổ biến là sử dụng thời gian cụ thể trong ngày để làm việc nhà. Ví dụ, vào mỗi sáng Chúa nhật, tất cả thành viên trong gia đình có thể dành một tiếng để dọn dẹp nhà cửa trước khi bắt đầu các hoạt động giải trí. Việc này giúp trẻ hiểu rằng công việc luôn là ưu tiên và cần được hoàn thành trước khi có thể thư giãn.
​

Khuyến khích những hành động giúp đỡ hàng ngày​

Ngoài các công việc chính thức, cha mẹ nên khuyến khích trẻ thực hiện những hành động giúp đỡ nhỏ hàng ngày. Từ việc tắt đèn khi ra khỏi phòng, nhặt rác, đến việc giúp đỡ anh chị em, những việc nhỏ như vậy sẽ giúp hình thành thói quen tốt.

Hành động giúp đỡ không nhất thiết phải liên quan đến các công việc cụ thể. Ví dụ, khi thấy mẹ mệt mỏi, trẻ có thể giúp mẹ lấy nước hoặc mang đồ vật giúp người thân. Những hành động này sẽ giúp trẻ hiểu rằng giúp đỡ người khác là một phần của việc sống có trách nhiệm.
​

Ảnh: medicine.uq.edu.au​

Giải quyết xung đột và tạo môi trường hòa thuận​

Ngoài việc hoàn thành nhiệm vụ, việc sống có trách nhiệm còn bao gồm việc giữ gìn hòa thuận trong gia đình. Cha mẹ cần dạy trẻ cách giải quyết xung đột một cách công bằng và xây dựng mối quan hệ tốt với các thành viên khác. Trẻ em nên được khuyến khích xin lỗi khi làm sai và học cách lắng nghe người khác khi có mâu thuẫn.

Môi trường gia đình hòa thuận sẽ giúp trẻ cảm nhận được giá trị của việc sống vì người khác và tôn trọng mọi người. Điều này cũng là nền tảng giúp trẻ phát triển tính cách tốt và trở thành người có trách nhiệm trong tương lai.
​

Khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động cộng đồng​

Cuối cùng, để mở rộng trách nhiệm ra ngoài gia đình, cha mẹ nên khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động cộng đồng. Những trải nghiệm này sẽ giúp trẻ hiểu rằng trách nhiệm không chỉ giới hạn trong gia đình mà còn đối với xã hội. Ví dụ, trẻ có thể tham gia vào các hoạt động từ thiện hoặc tình nguyện, chẳng hạn như thu gom rác tại công viên hoặc tham gia các chiến dịch hỗ trợ người già. Điều này không chỉ giúp trẻ phát triển lòng nhân ái mà còn là cơ hội để rèn luyện kỹ năng sống quan trọng.

Ảnh: Tanaphong Toochinda/Unsplash​

Tóm lại​

Giáo dục con cái trở thành những người có trách nhiệm không phải là việc diễn ra trong một sớm một chiều, mà đòi hỏi sự kiên nhẫn, định hướng và tình yêu thương của cha mẹ. Dù có thể gặp khó khăn ban đầu, nhưng những nỗ lực này sẽ mang lại giá trị bền vững, giúp trẻ lớn lên trở thành những người có ích, biết cống hiến và sống có trách nhiệm. Cuối cùng, khi con cái hiểu rằng trách nhiệm không chỉ là nghĩa vụ, mà còn là cơ hội để xây dựng gia đình và xã hội tốt đẹp hơn, đó chính là thành công lớn nhất của các bậc cha mẹ.​